УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх, түүнийг эгүүлэн татахад тулгамдаж буй зарим асуудал

Төмөрбаатарын Сумъяабазар

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Үндсэн хуулийн эрх зүй

Б.Чимид нь Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал номондоо “Халдашгүй дархан эрхийн сөрөг тал нь гишүүдийн хууль бус үйл ажиллагааг халхавчлах аюултай байдагт оршино” хэмээн УИХ-ын гишүүний халдашгүй байдлын талаар дурдсан байдаг. Өнөө цагт УИХ-н гишүүний халдашгүй байдал гэх нэр томъёон дор тухай гишүүн өөрийн хууль бус үйлдэл үйл ажиллагааг нуух явдал их гарах болсон. Жишээ дурьдвал 2016-2020 оны сонгуулийн жилд нэр бүхий 7 гишүүн гэмт хэрэгт холбогдсон бөгөөд прокуророос эрүүгийн хэрэг үүсгэж, яллагдагчаар татсан ба УЕП-оос гишүүнийх нь бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх саналын гаргасан хэдий ч чуулганы хуралдаанаас УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлсэн шийдвэр одоогоор гаргаагүй байна. УИХ-ын тухай хуульд гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх 2 үндэслэлийг зааж өгсөн бөгөөд уг үндэслэлүүд нь Үндсэн хууль зөрчсөн гэж үздэг.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэц УИХ-ын тухай хуулийн 6.9. дэх зүйл, заалт, хэсгийг МУҮХ зөрчсөн гэж их суудлын хуралдаанаараа эцэслэн шийдвэрлэсэн байдаг бөгөөд МУИХ-аас үүнийг утга, агуулгын өөрчлөлтгүйгээр удаа дараа /3 удаа/ батлан МУҮХ-д заасан хууль дээдлэх төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчимыг давхар зөрчсөн үйлдэл гаргаж одоог хүртэл өөрчлөн батлахгүй байгаа нь Үндсэн хуульт, хууль дээдлэх ёсыг сахихгүй байна гэж үзэж байна.
Монгол Улсын Үндсэн хуульд энэ талаар “…Улсын Их Хурлын гишүүн өргөсөн тангарагаасаа няцсан, Үндсэн хууль зөрчсөн бол гишүүний бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлнэ” гэж заасан. Энэхүү зохицуулалт нь хэрэгжих боломж бий эсэх нь бас эргэлзээтэй. Өмнөх Улсын Их Хурлын гишүүн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлдэг, эгүүлэн татдаг зохицуулалт нь хэрэгжээгүй өдийг хүрсэн. Мөн органик хуулийн зохицуулалт нь Үндсэн хуультай зөрчилдөөнтэй байдаг асуудал болоод байгаа юм.
Үүнээс улбаалан УИХ-ын гишүүнийг эгүүлэн татах боломжгүй нөхцөл байдал бий болж байгаа нь Монголын Үндсэн хуульт ёс, түүний үзэл баримтлал, хууль дээдлэх зарчим, хүн бүр хууль, шүүхийн өмнө эрх тэгш байх зэрэг МУҮХ болон бусад хууль тогтоомжуудад заасан зарчимын болоод бусад зүйлүүд хэрэгжих боломжгүй болж байна.
Иймд судлаач бидний зүгээс энэхүү асуудлын талаарх гарцыг шинжлэн судалж Үндсэн хуулийн үзэл баримтлалд нийцсэн шийдлийг эрэлхийлэхийг зорьлоо.

Улсын Их Хурлын гишүүний халдахгүй байдал, бүрэн эрх, Дархлаа, (“Immunitas”(иммунитет) гэсэн латин гаралтай халдашгүй, халдварлашгүй гэсэн утгатай шинжлэх ухааны нэр томьёог дотоодын эрх зүйд “дархан эрх” буюу “дархлаа” гэдэг. Үүнийг Үндсэн хуульд “халдашгүй байдал” гэсэн утгаар хэрэглэдэг) тэгш эрх, эгүүлэн татах, түдгэлзүүлэх, ял шаардах эрх,

2019-11-12

15

Монгол

Бүрэн эхээр нь үзэх

2022-04-28

4607

82

32

Т.Сумъяабазар “УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх, түүнийг эгүүлэн татахад тулгамдаж буй зарим асуудал” (2019), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1247

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх