Бүтээлийн нэр
Хууль сахиулах байгууллагаас хэл, ярианы бэрхшээлтэй иргэдэд тусламж, үйлчилгээ үзүүлэхэд анхаарах асуудал
Зохиогч
Найданпүрэв Бадамцэцэг
Хэлбэр
Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл
Салбар
Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэл
Бүтээлийн товч
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.2 дахь хэсэгт Хүнийг үндэс, угсаа, ХЭЛ, арьсны өнгө, нас, хүйс нийгмийн гарал, байдал, хөрөнгө чинээ, эрхэлсэн ажил, албан тушаал, шашин шүтлэг, үзэл бодол, боловсролоор нь ялгаварлан гадуурхаж үл болно. Хүн бүр эрх зүйн этгээд байна гэж заасан боловч хуулийн хэрэгжилт дутмаг байна. Өөрөөр хэлбэл сонсгол, хэл ярианы бэрхшээлтэй иргэдийн хууль ёсны эрх ашиг хөндөгсөөр өнөөг хүрсэн. Эх хэл гэдэг нь аливаа улс, үндэстний оршин тогтнох, үндэсний онцлогоо харуулах амин чухал ач холбогдолтой зүйл бөгөөд хувь хүн нийгэмд эзлэх байр суурь, боловсрол эзэмших, өөрийн байр суурь, нийгмийн харилцаанд ороход чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.

Шинжлэх ухаанд дохионы хэлийг Дактилология (dactylologe or fingerspelling) буюу хурууны үсэг, дохио зангаа (Singned language)-ны гэсэн 2 үндсэн хэсэгт хуваан, хараагаар хүлээн авах хэл (visual language)-ний томоохон салбарыг судалж иржээ.
Монгол дохионы хэл нь баялаг олон жилийн түүхгүй дөчин жилийн тэртээгээс хөгжиж байгаа харьцангуй хөгжлийн түүх, судлагдсан байдал багатай салбар гэж үзэж болно.
Монгол дохионы хэл бол сонсголгүй хүний эх хэл мөн бөгөөд дохионы хэлээрээ нийгмийн бүхий л харилцаанд оролцох эрхтэй гэж Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийн тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12. 1 дэх хэсэгт заасан байдаг.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй буюу сонсгол, хэл ярианы бэрхшээлтэй иргэд өөрсдийн эх хэл болох дохионы хэлээр төрийн үйлчилгээг түргэн шуурхай авах боломж өнөөг хүртэл аль ч шатны байгууллагад хомс байна. (Монгол улсын хэмжээнд 20 гаран дохионы хэлний хэлмэрч байдаг)
Хууль, эрх зүйн туслалцаа шаардлагатай болох үед сонсгол, хэл ярианы бэрхшээлтэй иргэдтэй шууд харьцах, анхан шатны тусламж, үйлчилгээг тухайн чиглэлээр үзүүлэх мэргэшсэн дохионы хэлний мэргэжилтэнгүй байгаа нь эдгээр иргэдэд орхигдсон, мартагдсан, гадуурхагдсан мэдрэмжийг төрүүлдэг.
Судалгаанаас үзэхэд сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдийн 29 дүгээр тусгай сургуульд жилд 20-25 хүүхэд элсэн орж, 14-25 хүүхэд бүрэн дунд боловсрол эзэмшин төгсөж, та бидэнтэй хөл нийлүүлэн алхаж байна. Сонсгол, хэл ярианы бэрхшээлтэй хүн Монгол дохионы хэлээр хоорондоо бүрэн ойлголцдог бөгөөд хэл бичгийн чадварыг энгийн сонсголтой иргэдтэй адилаар 12 жилийн хугацаанд эзэмшиж чаддаггүй, үйл үг холбох, утгыг дөхүүлэх төдий хэмжээнд эзэмшин төгсдөг нь жил бүр их дээд сургуульд элсэн суралцахаар Монгол хэл, бичгийн шалгалт өгч байгаа сонсгол, хэл ярианы бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн ЭЛСЭЛТИЙН ЕРӨНХИЙ ШАЛГАЛТ-ын онооноос харж болох юм. /150-340 оноо авдаг/
Түлхүүр үг
Хүний эрх, дохионы хэл, боловсролын байгууллага, төрийн байгууллагын үйлчилгээ, сонсголын бэрхшээлтэй хүн, хэл ярианы бэрхшээлтэй хүн, дохио зангаа.
Бичигдсэн огноо
2022-08-17
Хуудсын тоо
9
Хэл
Монгол
Бүтээл
Бүрэн эхээр нь үзэх
Байршуулсан огноо
2022-10-18
Товч мэдээлэл үзсэн
2729
Бүрэн эхээр нь үзсэн
16
Эшлэлийн тоо
15
Санал болгож буй эшлэлийн загвар
Н.Бадамцэцэг “Хууль сахиулах байгууллагаас хэл, ярианы бэрхшээлтэй иргэдэд тусламж, үйлчилгээ үзүүлэхэд анхаарах асуудал” (2022), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1371
Цуглуулганд нэмэх
Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх
Эшлэлүүд

1.Монгол Улсын Үндсэн Хууль төрийн мэдээлэл эмхтгэл. №01., 1992., УБ

2. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийн тухай хууль.төрийн мэдээлэл эмхтгэл 2016., УБ, №16

Хоёр. Тогтоол, тушаал шийдвэр

3. Монгол Улсын Их Хурлын 46 дугаар тогтоол төрийн мэдээлэл эмхтгэл 2017., УБ

4. Стандарчилал, Хэмжил Зүйн Үндэсний зөвлөлийн 51 дүгээр тогтоол. 2009., УБ

5. Монгол Улсын Засгийн газрын 116 дугаар тогтоол 2017., УБ

6. “Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн эрхийн тухай конвенцийг соёрхон батлах тухай”., 2008., УБ., №01

7. “Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн эрхийн тухай конвенцийн нэмэлт протколыг соёрхон батлах тухай” 2008.,  №02

7. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүнийг хамт олонд түшиглэн хамруулан хөгжүүлэх үйлчилгээ MNS 6752:2019., УБ

8. “Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн судалгаа” 2021., УБ

9. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын Нийгэм, сэтгэл зүйн хэлтсийн Хөгжлийн бэрхшээлтэй хоригдлын нэгдсэн судалгаа 2021., УБ

10. Сонсголгүйн боловсрол ТББ-ын судалгаа 2022., УБ

11. НҮБ “Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн эрхийн тухай конвенци” 2006., УБ

12. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгаалалын яам “Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хууль, эрх зүйн орчин, стандартын хэрэгжилтийн өнөөгийн байдал” 2019., УБ

13. www.Legaldata.mn;

14. Сонсголын бэрхшээлтэй иргэдийн нэгдсэн групп;

15. Сонсголын бэрхшээлтэй хүүхэдтэй эцэг эхчүүдийн нэгдсэн групп;

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ

2025 оны 02 дугаар сарын эрэлттэй бүтээлийн чансаа

4 days ago

Ep45: Хүүхдийн хадгаламж ба зээлийн барьцаа

1 week ago

Ep44 | Газар эзэмших эрх дуусгавар болоход Засаг даргад газраа хүлээлгэн өгөх үүрэгтэй

2 weeks ago

Ep43 | ЗХХА-ыг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоолгох нэхэмжлэл ба Ковидын тусгаарлалт

3 weeks ago

Бусад мэдээ, мэдээлэл

ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭРИЙН ХУРААНГУЙ

Бүгд