Мөнхбаатарын Нямжаргал : Lex mercatoria-г худалдааны арбитрт хэрэглэх талаарх олон улсын эрх зүйн зохицуулалт ба Монгол Улс, харьцуулсан судалгаа

Бүтээлийн нэр

Lex mercatoria-г худалдааны арбитрт хэрэглэх талаарх олон улсын эрх зүйн зохицуулалт ба Монгол Улс, харьцуулсан судалгаа

Зохиогч

Мөнхбаатарын Нямжаргал

Хэлбэр

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Салбар

Олон Улсын хувийн эрх зүй

Бүтээлийн товч

1992 онд баталсан шинэ Үндсэн хуулиараа Монгол Улс цаашдаа ардчилсан дэглэмд тогтолцоогоор хөгжихийг тодорхойлж, дэлхий нийтийн жишгийг дагасан. Улмаар төр засгийн бодлого болоод гадаад оронтой харьцах боломж иргэдийн хувьд нээлттэй болсон. Үүнтэй зэрэгцэн 21 дүгээр зууны даяаршиж буй энэ дэлхий ертөнцийн түгээмэл хандлагын дагуу Монгол Улсын төр, хувь этгээд эрүүл мэнд, боловсрол, шинжлэх ухаан зэрэг олон салбарт хамтран ажиллах, худалдаа наймаа хийх зэрэг гадаад улс оронтой олон төрлийн хэлбэрээр харилцаж байгаа бөгөөд үүний хирээр маргаан гарах тохиолдол ихэсч, олон улсын арбитраар тус маргаанаа шийдвэрлүүлэх сонирхол Монгол Улсаас гадна дэлхий нийтээр ихэсч байна.

Үүнтэй холбогдуулан Монгол Улсад арбитрын эрх зүйг хөгжүүлэх, тэр дундаа олон улсын арбитрын эх сурвалж болох заншлын эрх зүйг судлах, хөгжүүлэх шаардлага байсаар байна гэж харж байна. Учир нь Монгол Улс олон улсын арбитрт өөрийн орны эрх ашгийг хангалттай хэмжээнд хамгаалж чаддаггүй. Тодруулбал, 2018 оны байдлаар Монгол Улсын нийт экспортын 88%-г дангаар уул уурхайн салбар эзэлдэг ба үүний 45%-г чулуун нүүрс, 33%-г зэсийн баяжмал, 6%-г түүхий газрын тос, 5%-г мөнгөжүүлээгүй алт бүрдүүлдэг. Үүний зэрэгцээ Монгол Улс болон гадаад улс хоорондын маргааны ихэнх хувийг байгалийн баялагтай холбогдох маргаанууд илүү дуулиантай байдаг бөгөөд олон улсын арбитрт ялагдах тохиолдол ч багагүй байна. Жишээлбэл, Монгол Улсын Засгийн газар Канадын хөрөнгө оруулалттай Хан Ресурс компанийн уран хайх тусгай зөвшөөрлийг тус компани олон улсын арбитрт хандаж, арбитрын шийдвэрээр Монгол Улсын Засгийн газар тухайн компанийн олох ёстой байсан орлого, түүний алдангитай нийлээд 106 сая ам.долларыг төлөхөөр болсон.

Ийм учраас заншлын эрх зүй, тэр дундаа худалдааны заншлын эрх зүйг судалж, хөгжүүлэх шаардлага байсаар байгаа ба хэрэв тус ойлголтын талаар гүнзгийрүүлэн судалбал олон улсын арбитрт хуульчид Монгол Улсынхаа үндэсний эрх ашгийг хамгаалах, бэхжүүлэх болов уу хэмээн итгэж байгаа тул худалдааны заншлын эрх зүйн ойлголтыг Монгол Улсад хөгжүүлэхэд өөрийн хувь нэмрийг оруулж, хуульч, эрх зүйч, оюутан залуустаа худалдааны заншлын эрх зүйн агуулга, түүний ойлголт, ач холбогдол, арбитрт хэрхэн хэрэглэх талаарх эрх зүйд яаж тусгасан зэрэг мэдээллийг өгөхөд уг нийтлэлийн маань зорилго оршино.

Түлхүүр үг

Заншлын эрх зүй, олон улсын арбитр, худалдаа наймаа, нийтэд тогтсон хэв журам, lex mercatoria, хууль, дүрэм журам, ius gentium

Бичигдсэн огноо

2022-12-20

Хуудсын тоо

Хэл

Монгол

Бүтээл

Бүрэн эхээр нь үзэх

Байршуулсан огноо

2022-12-23

Товч мэдээлэл үзсэн

2702

Бүрэн эхээр нь үзсэн

Эшлэлийн тоо

Санал болгож буй эшлэлийн загвар

М.Нямжаргал “Lex mercatoria-г худалдааны арбитрт хэрэглэх талаарх олон улсын эрх зүйн зохицуулалт ба Монгол Улс, харьцуулсан судалгаа” (2022), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1432

Цуглуулганд нэмэх

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх

Эшлэлүүд

William Mitchell, “An Essay on the early history of the law merchant: Being the Yorke Prize”
Indiana University Press, “Indiana Journal of Global Legal studies- Vol.14, No.2
Henry Campbell Black, “Black’s Law Dictionary” - Bryan A.Garner, “A dictionary of Modern Legal Usage:second edition”
William Hoffman “On the use and abuse of custom and usage in reinsurance contracts”
Mert Elcin, “Lex Mercatoria in international arbitration theory and practice Volume 1”
Debra Venter, “The UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration as basis for International and Domestic Arbitration in South Africa”
David Soler, “Practical guide to the rules Incoterms 2020 Rights and obligations on the goods in international trade” - American Bar Association, “Tort&Insurance Law Journal”, Vol 33, No.1
Joseph R.Nolan, Jacqueline M.Nolan-Haley, “Black’s Law Dictionary” - “Ученые заметки ТОГУ” 2014, Том 5, №4 - Максим Панасенко, “Возможность выбора ненационального права: lex mercatoria”
Б.Тамир, “Олон улсын хувийн эрх зүй”, 2019
С.Должин, “Хувийн эрх зүйн тайлбар толь бичиг”
Б.Амарсанаа, Г.Давааням, С.Батбаяр, Н.Норовсамбуу, Р.Пүрэвбаатар, Д.Ганхүрэл, “Арилжааны эрх зүй”
С.Нарангэрэл, “Эрх зүйн эх сурвалж толь бичиг/Dictionary of Law- анхны хэвлэл”
С.Нарангэрэл, “Монголын эрх зүйн англи, орос, латин хадмал эх толь бичиг”
https://www.mongolbank.mn/documents/sudalgaa/Tovhimol_14_13.pdf Монгол Банк “Экспортын бараа бүтээгдэхүүний тээврийн зардлын судалгаа”, 2018 он, 6 дахь тал - http://eagle.mn/r/40428 “Арбитр-т ялагдсан ХОЁР тохиолдол” нийтлэл
https://www.24tsag.mn/a/74424 “100 сая ам.долларын өр: Монголын Засгийн газар болон улсын арбитрын шүүхэд яагаад ялагдав” нийтлэл
https://opil.ouplaw.com/view/10.1093/law:epil/9780199231690/law9780199231690-e1534
https://digitalcommons.law.ggu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1001&context =annlsurvey Guido Alpa “General Principles of Law” 1-3 дахь тал
https://www.jstor.org/stable/25763200?readnow=1&seq=11#page_scan_tab_ contents William Hoffman “On the use and abuse of custom and usage in reinsurance contracts”, 9-11 дэх тал
https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/29366/1/2001_3_JILIR_panasenko_r .pdf Максим Панасенко, “Возможность выбора ненационального права: lex mercatoria” нийтлэл, 1 дэх тал
https://uncitral.un.org/en/texts/arbitration/modellaw/commercial_arbitration “UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration (1985), with amendments as adopted in 2006 - https://iccwbo.org/resources-for-business/incoterms-rules/incoterms-ruleshistory/ “INCOTERMS rules history” нийтлэл