Батжаргалын Ариунзаяа : Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн агуулгыг Үндсэн хуулийн суурь зарчимд нийцүүлэн хянах асуудал: харьцуулсан судалгаа

Бүтээлийн нэр

Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн агуулгыг Үндсэн хуулийн суурь зарчимд нийцүүлэн хянах асуудал: харьцуулсан судалгаа

Зохиогч

Тэмдэглэл

Б.Чимидийн нэрэмжит XIV дэх удаагийн “Монгол Улсын Үндсэн хуулийн үндсэн бүтэц, суурь үзэл баримтлал тулгамдсан асуудал” сэдэвт эрдэм шинжилгээний шилдэг илтгэлийн уралдааны оюутны ангилалд Тэргүүн байр эзэлсэн бүтээл

Хэлбэр

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Салбар

Үндсэн хуулийн эрх зүй, Үндсэн хуулийн процесс

Бүтээлийн товч

Үндсэн хуулийн цэц 2019 оны 11-р сарын 14-ны өдөр баталсан Монгол улсын үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтөөр өөрчлөн найруулсан МУҮХ-ийн 39 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн агуулга Монгол Улсын Үндсэн хуульд нийцсэн эсэхийг хянаж, улмаар хүчингүй болгосноор Үндсэн хуулийн цэц үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн агуулгыг хянах эрхтэй юу гэх маргаантай асуудлыг дагуулаад байна. 2000 онд Үндсэн хуулийн цэц Монгол Улсын үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтийн хэлбэр буюу хэлэлцэн батлах журам зөрчигдсөн эсэхийг хянасан.

Үндсэн хуулийн цэц 2022 оны 08-р сарын 15-ны өдрийн Дугаар 02 тогтоолоор үндсэн хоёр дүгнэлтэд хүрсэн. Нэгдүгээрт, Монгол Улсын Үндсэн хуульд Үндсэн хуулийн цэц үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн агуулгыг хянах талаар тухайлан заагаагүй боловч “үндсэн бүтцийн онол”-д үндэслэн үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг хянах эрхтэй гэж дүгнэсэн. Хоёрдугаарт, Ерөнхий сайд болон Засгийн газрын дөрвөөс илүүгүй гишүүн Улсын Их Хурлын гишүүний албан тушаалыг хавсрах зохицуулалт нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн ардчилсан ёс, хууль дээдлэх ёс, 29 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг, 70 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийг тус тус зөрчсөн гэж үзсэн. Энэхүү илтгэлээр дээрх хоёр дүгнэлттэй уялдуулан 1) Үндсэн хуулийн шүүх үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн агуулгыг хянах үндэслэл, 2) агуулгын хяналт хэрэгжүүлэхэд тавигдах хязгаарлалт болон 3) Ерөнхий сайд болон Засгийн газрын дөрөв хүртэлх гишүүн Улсын Их Хурлын гишүүний албан тушаалыг хавсрах зохицуулалт үндсэн хуулийн суурь зарчмыг зөрчсөн эсэхийг судлан, санал дэвшүүлэх болно.

Түлхүүр үг

Үндсэн хуулийн цэц, үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлт, үндсэн хуулийн суурь зарчим, агуулгын хяналт, хөдөлшгүй заалт, үндсэн бүтцийн онол, агуулгын хяналтын хязгаарлалт

Бичигдсэн огноо

2022-12-30

Хуудсын тоо

Хэл

Монгол

Бүтээл

Бүрэн эхээр нь үзэх

Байршуулсан огноо

2023-01-12

Товч мэдээлэл үзсэн

2963

Бүрэн эхээр нь үзсэн

192

Эшлэлийн тоо

Санал болгож буй эшлэлийн загвар

Б.Ариунзаяа “Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн агуулгыг Үндсэн хуулийн суурь зарчимд нийцүүлэн хянах асуудал: харьцуулсан судалгаа” (2022), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1456

Цуглуулганд нэмэх

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх

Эшлэлүүд

1. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2022 оны 08-р сарын 15-ны өдрийн Дугаар 02 тогтоол.

2. Д. Гангабаатар, Үндсэнхуулийн эрх зүй: Төрийн байгуулал, зарчим, үзэл баримтлал, Уб., 2019 он.117 дах тал.

3. Dixon, R. (2011) ‘Transnational Constitutionalism and Unconstitutional Constitutional Amendments’ University of Chicago, Public Law Working Paper, 349, p.2.(“Dixon”)https://docslib.org/doc/2049974/transnational-constitutionalism-and-unconstitutional-constitutional-amendments-rosalind-dixon-аас хамгийн сүүлд 2022.12.11-нд хандав.

4. Dimitry Gegenava, (2014) Unconstitutional constitutional amendments: Three Judgements from the Practice of the Constitutional Court of Georgia, SCLJ 5/2014, p.396. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2600944-аас хамгийн сүүлд 2022.12.11-нд хандав.

5. Dixon, p.1.

6. Kemal Gözler, (2008) Judicial Review of Constitutional Amendments: A Comparative Study, Ekin Press, p.3.(‘Kemal’)https://www.anayasa.gen.tr/jrca.htm-аас хамгийн сүүлд 2022.12.11-нд хандав.

7. Jacobson, G.J. (2006) ‘An Unconstitutional Constitution? A Comparative Perspective’ International Journal of Constitutional Law, 4 (No3), p.466. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1096019-аас хамгийн сүүлд 2022.12.11-нд хандав.

8. Kemal, p.11.

9. Kemal, p.12.

10. Article 146(а), The Constitution of Romania 1991 (Revised in 2003). https://www.constituteproject.org/constitution/Romania_2003?lang=en-аас хамгийн сүүлд 2022.12.11-нд хандав.

11. ‘Unchangeable’, ‘Unalterable’, ‘Irrevocable’, ‘Perpetual’, or ‘Eternal’ clause.

12. Gatmaytan, D.B. (2010) ‘Can Constitutionalism Constrain Constitutional Change?’ Northwestern Interdisciplinary Law Review, 3 (No.1), p.25.

https://www.researchgate.net/publication/41373304_Can_Constitutionalism_Constrain_Constitutional_Change-аас хамгийн сүүлд 2022.12.13-нд хандав.

13. Gábor Halmai, (2016) Judicial Review of Constitutional Amendments and New Constitutions in Comparative Perspective, Wake Forest Law Review Vol. XX, p.102. (‘Halmai’) https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2796521-аас хамгийн сүүлд 2022.12.13-нд хандав.

14. Muth, Daniela, (2004) ‘Basic Conceptions of the Legal System: A Critical Comparison between New Zealand and Germany’, 10 Canterbury L. Rev. p.152.

https://www.austlii.edu.au/nz/journals/CanterLawRw/2004/6.html-аас хамгийн сүүлд 2022.12.13-нд хандав.

15. Yaniv Roznai, (2014) Unconstitutional Constitutional Amendments: A Study of the Nature and Limits of Constitutional Amendment Powers, The London School of Economics and Political Science, p.28. (‘Roznai’) https://bit.ly/3QCvoDx-аас хамгийн сүүлд 2022.12.13-нд хандав.

16. Ibid.

17. Roznai, p.29.

18. Roznai, p.30-33

19. N. Sathish Gowda, Constitutional Basis for Basic Structure Doctrine in India: Effects and Applicability, KLE Law Journal, p.75. https://archive.org/details/constitutional-basis-for-basic-structure-doctrine-in-india-by-dr.-n.-sathish-gowda/page/76/mode/2up-аас хамгийн сүүлд 2022.12.13-нд хандав.

20. V.R. Jayadevan, (2003) ‘Basic Structure Doctrine and its Widening Horizons’, CULR, Vol. 27, p.333 https://www.semanticscholar.org/paper/Basic-Structure-Doctrine-and-its-Widening-Horizons-Jayadevan/d97ebbcf4fdfaf871f4b00ab55dfc018269c1215-аас хамгийн сүүлд 2022.12.13-нд хандав.

21. Roznai, p.54.

22. Б. Чимид, Үндсэн хуулийн мэдлэг, Уб., 2008 он. 418 дах тал.

23. Dlamini, Qhubokuhle, (2009) ‘Separation of Powers and Judicial Independence: Is Zuma government overriding the power of our courts to achieve transformation’, Center for Civil Society, p.10. https://www.jstor.org/stable/1191032-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

24. David S. Law and Hsiang-Yang Hsieh, (2022) Judicial Review of Constitutional Amendments: Taiwan, Constitutionalism in Context, CUP, p.3. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3359520-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

25. Мөн тэнд.

26. David Landau (2013) ‘Abusive Constitutionalism’, UC Davis Law Review Vol. 47:189, p.231. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2244629-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

27. Монгол улсын үндсэн хуулийн цэцийн 2022 оны 08-р сарын 15-ны өдрийн Дугаар 02 тогтоол.

28. Монгол Улсын Үндсэн хууль, 64 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг.

29. Монгол Улсын Үндсэн хууль, 1 дүгээр зүйлийн 2 дах хэсэг.

30. Д. Гангабаатар, Үндсэн хуулийн эрх зүй: Төрийн байгуулал, зарчим, үзэл баримтлал, Уб., 2019 он. 116 дах тал.

31. Монгол Улсын Үндсэн хууль, 69 дүгээр зүйлийн 69.3 дах хэсэг.

32. Ц. Сарантуяа, (2022) Үндсэн Хуулийн Нэмэлт, Өөрчлөлтийг Үндсэн Хуулийн Шүүх (Цэц) хянах эсэх асуудал, 4 дэх тал. (‘Сарантуяа’) https://legaldata.mn/buteel/pdf?id=1387-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

33. Монгол Улсын Үндсэн Хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах журмын тухай хууль (2010), 5 дугаар зүйлийн 5.2.4 дэх хэсэг.

34. Монгол Улсын Үндсэн Хууль, 66 дугаар зүйлийн 2.1 дэх хэсэг, МонголУлсын Үндсэн хуулийн цэцийн тухай хууль (1992), 8 дугаар зүйлийн 2.1 дэх хэсэг, Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх тухай хууль (1997), 13 дугаар зүйлийн 1.1 дэх хэсэг.

35. Монгол Улсын Үндсэн Хууль, 69 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг.

36. Холбооны Бүгд Найрамдах Герман улсын Тулгуур хуулийн 79 дүгээр зүйлийн 3 дах хэсэгт тогтоосон хөдөлшгүй заалтууд нь Ваймерийн Бүгд Найрамдах Улсын Үндсэн хуулийн гашуун туршлагад үндэслэн бичигдсэн.

37. Halmai, p.123.

38. Roznai, pp.31-32.

39. Jackson, Vicki C. (2001) ‘Holistic Interpretation; Fitzpatrick v. Bitzer and Our Bifurcated Constitution’, 53 Stanford Law Review. 1281.https://www.jstor.org/stable/1229542-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

40. Roznai, p.202.

41. Б. Чимид, Үндсэн хуулийн мэдлэг, Уб., 2008 он. 418 дах тал.

42. Монгол Улсын Үндсэн хууль, 29 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг.

43. Б. Чимид, Үндсэн хуулийн мэдлэг, Уб., 2008 он. 418 дах тал.

44. Г. Совд нар, Монгол улсын үндсэн хуулийн тайлбар, Уб., 2000 он. 27 дах тал.

45. Elliot Bulmer, (2019) Should Ministers be Members of theLegislature?, Constitution Brief, International Institute for Democracy and Electoral Assistance, pp.3-4. https://docslib.org/doc/11002947/should-ministers-be-members-of-the-legislature-аас хамгийн сүүлд2022.12.14-нд хандав.

46. Сарантуяа, 10 дахь тал.

47. Roznai, p.28.

48. Article 79(3), Basic Law for the Federal Republic of Germany, 1949 (rev. 2014). https://www.constituteproject.org/constitution/German_Federal_Republic_2014?lang=en-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

49. Article X-2, Constitution of Bosnia and Herzegovina, 1995 (rev. 2009). https://www.constituteproject.org/constitution/Bosnia_Herzegovina_2009?lang=en-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

50. Article 162, Constitution of the Republic of Estonia, 1992 (rev. 2015). https://www.constituteproject.org/constitution/Estonia_2015?lang=en-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

51. Article 139, Constitution of Italy, 1947 (rev. 2020).

https://www.constituteproject.org/constitution/Italy_2020?lang=en-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

52. Article II, Constitution of the Netherlands, 1814 (rev. 2008).

https://www.constituteproject.org/constitution/Netherlands_2008?lang=en-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

53. Article 121, Constitution of Norway, 1814 (rev. 2016).

https://www.constituteproject.org/constitution/Norway_2016?lang=en-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

54. Article 152, Constitution of Romania, 1991 (rev. 2003).

https://www.constituteproject.org/constitution/Romania_2003?lang=en-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

55. Article 22, Constitution of Ukraine 1996 (rev. 2019).

https://www.constituteproject.org/constitution/Ukraine_2019?lang=en-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

56. Article 97, Constitution of Japan, 1946.

https://www.constituteproject.org/constitution/Japan_1946?lang=en-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

57. Roznai, pp.30-33.

58. Halmai, p.126; Gözler, pp.16-17.

59. Kemal, p.18.

60. Rory O’Connell (1999) Guardians of the Constitution: Unconstitutional Constitutional Norms, 4 J.Civil Liberties, 93, p.58. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=883590-аас хамгийн сүүлд 2022.12.14-нд хандав.

61. Halmai, p.127.

62. Д. Гангабаатар, Үндсэн хуулийн эрх зүй: Төрийн байгуулал, зарчим, үзэл баримтлал, Уб., 2019 он.152 дах тал.

63. Halmai, p.130.

64. Stelzer, Manfred, (2012) ‘Constitutional Change in Austria’, Engineering Constitutional Change: A Comparative Perspective on Europe, Canada, and the USA’ Xenophon Contiades ed., Routledge, pp.15-18. 65. Ibid, p.27.

66. Roznai, p.70.

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ