Очирбатын Төрболд Сайнтөрийн Цэрэндолгор : Үндсэн хуулийн “оршил”-ын хууль зүйн хүчин чадал, түүний Үндсэн хуулийн үндсэн бүтцэд эзлэх байр суурь

Бүтээлийн нэр

Үндсэн хуулийн “оршил”-ын хууль зүйн хүчин чадал, түүний Үндсэн хуулийн үндсэн бүтцэд эзлэх байр суурь

Зохиогч

Очирбатын Төрболд Сайнтөрийн Цэрэндолгор

Тэмдэглэл

Б.Чимидийн нэрэмжит XIV дэх удаагийн “Монгол Улсын Үндсэн хуулийн үндсэн бүтэц, суурь үзэл баримтлал тулгамдсан асуудал” сэдэвт эрдэм шинжилгээний шилдэг илтгэлийн уралдаанд судлаагчдын ангилалд ДЭД байр эзэлсэн бүтээл.

Хэлбэр

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Салбар

Үндсэн хуулийн эрх зүй

Бүтээлийн товч

Үндсэн хуулиа өөрчилье гэхээс өмнө юуг өөрчилж болохгүй вэ гэдгийг мэдэх нь чухал. Үүнийг мэдэхийн тулд Үндсэн хуулийн үндсэн бүтцийн талаар хэлэлцэх шаардлагатай болно. Харин Үндсэн хуулийн үндсэн бүтцийн тухай ярих гэвэл “Оршил”-ын асуудлыг хөндөх шаардлага зүй ёсоор урган гарах юм. Ингэхдээ чухам тэрхүү “Оршил” нь Үндсэн хуулийн үндсэн бүтцэд тооцогдох эсэх, ямар байрь суурь эзлэх, түүнчлэн хууль зүйн хувьд хүчин чадалтай эсэх, ач холбогдол нь юу байх зэрэг асуулт ёс мэт дагана.
Иймд Платон тэргүүтэй сэтгэгчдээс авахуулаад үе үеийн эрдэмтэн, судлаачид хуулийн, тэр дундаа Үндсэн хуулийн “Оршил”-ыг онолын түвшинд хөндөж, бичиж ирсэн, цаг хугацааны түүхэн хөгжлийн явцад онолын түвшнээс хальж, хамгийн эртдээ Хаммурабийн хууль, цаашилбал, Үндсэн хуулийн маргаан хянан шийдвэрлэх зарим улсын практикт тусгалаа олсон энэхүү ойлголтын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудал болон цаашдын хандлагыг энэхүү илтгэлээр хөндлөө. Тийнхүү хөндөхдөө дээрх асуултуудад хариулах, бусад улсын туршлагатай харьцуулан дүгнэх, Үндсэн хуулийн үндсэн бүтэцтэй уялдуулан тодорхойлох замаар судлав.
Илтгэл нь Удиртгал, Үндсэн хэсэг, Дүгнэлт гэсэн үндсэн гурван хэсгээс бүрдэх бөгөөд Үндсэн хэсэг нь 4 дэд хэсгээс бүрдэнэ.
Энэхүү илтгэлд дурдсан агуулга, үзэл санааг илтгэл бичигчид хувь судлаачийн үүднээс хандаж бичсэн бөгөөд аливаа байгууллагын үзэл баримтлал, байр суурийг төлөөлөхгүй болно.

Түлхүүр үг

Үндсэн хууль, оршил, үндсэн бүтэц, суурь үзэл баримтлал, эрхэм зорилго, удиртгал

Бичигдсэн огноо

2022-12-29

Хуудсын тоо

Хэл

Монгол

Бүтээл

Бүрэн эхээр нь үзэх

Байршуулсан огноо

2023-01-12

Товч мэдээлэл үзсэн

2950

Бүрэн эхээр нь үзсэн

Эшлэлийн тоо

Санал болгож буй эшлэлийн загвар

О.Төрболд С.Цэрэндолгор “Үндсэн хуулийн “оршил”-ын хууль зүйн хүчин чадал, түүний Үндсэн хуулийн үндсэн бүтцэд эзлэх байр суурь” (2022), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1458

Цуглуулганд нэмэх

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх

Эшлэлүүд

[1] Ж.Амарсанаа нар, Үндсэн хуулийн эхийг баригч (Улаанбаатар: Чимид сан, 2019), 89 дэх тал.

[2] Д.Гангабаатар, Үндсэн хуулийн эрх зүй: Төрийн байгуулал, зарчим, үзэл баримтлал, (Улаанбаатар: Жиком пресс, 2020), 48 дахь тал.

[3] Г.Совд нар, Үндсэн хуулийн тайлбар (Улаанбаатар: 2000), 10 дахь тал.

[4] Ч.Өнөрбаяр, Орчин үеийн Үндсэн хуульт ёсыг тодорхойлох нь, Хууль дээдлэх ёс сэтгүүл №4 (2018), 19 дахь тал

[5] Wim Voermans, Maarten Stremler and Paul Cliteur, Constitutional Preambles: A Comparative Analysis (Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing, 2017), p.23.

[6] Ibid.

[7] Plato, The Laws, pp.137-145-ийг дэлгэрүүлж үзнэ үү. https://www.gutenberg.org/files/1750/1750-h/1750-h.htm [Сүүлд үзсэн: 2022.12.25.]

[8] Wim Voermans, Maarten Stremler and Paul Cliteur, supra note 2, p.25.

[9] Ibid., p.27.

[10] Liav Orgad, “The Preamble in Constitutional Interpretation” International Journal of Constitutional Law, Volume 8, Issue 4, October 2010, pp. 714–738.

[11] Ibid, p.722.

[12] The U.S. Constitution: Preamble, https://www.uscourts.gov/about-federal-courts/educational-resources/about-educational-outreach/activity-resources/us#:~:text=The%20preamble%20is%20an%20introduction,hot%20Philadelphia%20summer%20of%201787. [Сүүлд үзсэн: 2022.12.25].

[13] Liav Orgad, supra note 6, p.723.

[14] Secession of Quebec (1998) 2.S.C.R. 217, at para 51–54, supra note 6-гаас дам эшлэв.

[15] Edward Coke, Institutes of the Laws of England (England: 1628), p.79., Anne Winckel, “The Contextual Role of a Preamble in Statutory Interpretation”, Melbourne Law Review, 23, 1999, p.184-өөс дам эшлэв.

[16] William Blackstone, Commentaries on the Laws of England (England: 1765, printed in 1979), pp.59–60-аас дэлгэрүүлж үзнэ үү.

[17] Liav Orgad, supra note 6, p.724.

[18] Lourens M.D.Plessis, “The Evolution of Constitutionalism and the Emergence of a Constitutional Jurisprudence in South Africa: An Evaluation of the South African Constitutional Court’s Approach to Constitutional Interpretation”, Saskatchewan Law Review Issue 62, 1999, pp.314–322.

[19] Liav Orgad, supra note 6, p.724.

[20] National identity-гийн нэг мөр орчуулга байхгүй, “үндэстний ижилсэл”, “үндэстний тодотгол”, “үндэстний амин чанар” зэргээр ялгаатай орчуулдаг хэдий ч илтгэлд “үндэстний амин чанар” хэмээх томьёоллоор авлаа.

[21] Liav Orgad, supra note 6, p.725.

[22] Ibid.

[23] Ibid., p.726.

[24] Decision of the Constitutional Council of France, No. 44–71 (1971), https://www.conseil-constitutionnel.fr/decision/1971/7144DC.htm [Сүүлд үзсэн: 2022.12.26].

[25] Liav Orgad, supra note 6, p.727.

[26] Aparajita Baruah, Preamble of the Constitution of India: An Insight and Comparison with other Constitutions (New Delhi: Deep & Deep Publications, 2007), pp.176–224-өөс дэлгэрүүлж үзнэ үү.

[27] Тус улс Үндсэн хуулиа 2015 онд шинэчлэн найруулж, 2016 онд нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан байх бөгөөд тус заалт мөн хуулийн 274 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт агуулгаараа хэвээр байна. https://www.constituteproject.org/constitution/Nepal_2016?lang=en [Сүүлд үзсэн: 2022.12.26].

[28] Richard Stith, “Unconstitutional Constitutional Amendments: The Extraordinary Power of Nepal’s Supreme Court”, American University International Law Review, Volume 11, Issue 1, 1996, pp.47-77.

[29] Aparajita Baruah, supra note 22, p.244.

[30] Ж.Амарсанаа нар, supre note 1, 89 дэх тал.

[31] Тухайлбал, Алжир Улсын Үндсэн хуулийн “Оршил” нь бусад улсын “Оршил”-той харьцуулахад нэлээн дэлгэрэнгүй бөгөөд тус улсад 1954 онд өрнөсөн хувьсгалаас эхлүүлээд Үндсэн хуулиа шинэчлэн батлах хүртэлх түүхийг хүүрнэн багтаасан байна.

[32] Liav Orgad, supra note 6, p.730.

[33] Ibid.

[34] Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 1994.01.12-ны өдрийн 02 дугаар дүгнэлт, https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=1082& [Сүүлд үзсэн: 2022.12.28].

[35] Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2019.03.13-ны өдрийн 01 дүгээр дүгнэлт, https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=14145&s [Сүүлд үзсэн: 2022.12.28].

[36] Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2020.12.25-ны өдрийн 12 дугаар дүгнэлт, https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=16123489870951&s [Сүүлд үзсэн: 2022.12.29].

[37] Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2022.08.15-ны өдрийн 02 дугаар дүгнэлт, https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=16530977997941 [Сүүлд үзсэн: 2022.12.29].

[38] Түүнчлэн, энд дурдаагүйг эс тооцвол АНУ, Өмнөд Африк, Канад, Ирланд, Израйль, Австрали зэрэг улсуудын Үндсэн хуулийн шүүх болон Дээд шүүх, бусад ердийн шүүхүүд Үндсэн хуулийн “Оршил”-ыг эш татан хэрэг маргаан шийдвэрлэсэн хэд хэдэн шийдвэр байгааг цахимаас унших боломжтой. Мөн энд гагцхүү тодорхой нэгийг нь дурдсан боловч ХБНГУ, Франц Улсын “Оршил”-ыг хэрэглэн шийдвэрлэсэн бусад холбогдох шийдвэр ч цөөнгүй бий.

[39] BVerfG, Judgment of the Second Senate of 30 June 2009 - 2 BvE 2/08 -, paras. 1-421,
http://www.bverfg.de/e/es20090630_2bve000208en.html [Сүүлд үзсэн: 2022.12.26].

[40] Biljana Belamaric, “Attempting to Resolve and Ethnic Conflict: The Language of the 2001 Macedonian Constitution”, Southeast European Politics, Volume IV, No. 1, May 2003, pp.25-40.

[41] Македон Улсын Үндсэн хууль (1991),

https://constituteproject.org/constitution/Macedonia_2011?lang=eng [Сүүлд үзсэн: 2022.12.26].

[42] Liav Orgad, supra note 6, p.731.

[43] Ibid.

[44] Тухайлбал, Алжир Улсын Үндсэн хуульд “Оршил нь Үндсэн хуулийн салшгүй нэг хэсэг байна” гэж заасан нь “Оршил”-ыг Үндсэн хуулийн үндсэн зүйл, заалттай адилтган үзсэнийг илэрхийлж болохоор байна.

[45] Б.Чимид, “Мэдэгтүн, сахигтун гэдэг чинь Үндсэн хуулийн туйлын хүслэн”, Зууны мэдээ сонин, 2001.01.11, №9 (895)

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ