[1] Захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагааг өргөн ба явцуу утгаар тайлбарлах боломжтой. Явцуу утгаараа “захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагаа” гэж ЗЕХ-ийн 12.1 дэх хэсэгт заасны дагуу захиргааны акт ба захиргааны гэрээг заасан бол өргөн утгаараа дээрх хоёр төрлийн захиргааны шийдвэрээр хязгаарлагдахгүй захиргааны хэм хэмжээний акт, захиргааны байгууллагын дотоод дүрэм журам, эрх зүйн үр дагаваргүй акт гэх мэт захиргаанаас хэрэгжүүлж буй үйлдэл бүрийг хамааруулж болно. П.Одгэрэл, “Захиргааны эрх зүйн ерөнхий анги” 3 дахь хэвлэлт, Уб.,2016 он, тал 112.

[2] Ханнс-Зайделийн сан, Эрх зүйн боловсрол академи, “Монгол Улсын Захиргааны ерөнхий хуулийн тайлбар”Уб.,2017 он, тал 62-65. Д.Сүнжид, “Захиргааны ерөнхий хууль: үзэл баримтлал, хэрэглээ” Уб., 2017 он, тал 48-49.

[3] ЗЕХ-д “сонсох ажиллагаа” явуулах арга хэлбэр нь сонсгол зохион байгуулах, саналыг бичгээр авах, биечлэн уулзах, утсаар санал авах, цахим хэлбэрээр санал авах, төлөөлөгчөөр дамжуулан санал авах гэх мэт байхаар заажээ(ЗЕХ 27.4 дэх хэсэг).

[4] Өмнөх эшлэл (2)Ханнс-Зайделийн сан, Эрх зүйн боловсрол академи, “Монгол Улсын Захиргааны ерөнхий хуулийн тайлбар” тал 142.

[5] ЗЕХ-д тусгагдсан “төлөвлөлт”-ийн талаарх судлаач П.Одгэрэл бүтээлдээ дэлгэрэнгүй тайлбарлажээ. Өмнөх эшлэл (1) П.Одгэрэл, “Захиргааны эрх зүйн ерөнхий анги” тал 297-311. Мөн ЗЕХ-ийн тайлбарын “төлөвлөлт”-ийн талаарх хэсгийг үзнэ үү. Өмнөх эшлэл (2) Ханнс-Зайделийн сан, Эрх зүйн боловсрол академи, “Монгол Улсын Захиргааны ерөнхий хуулийн тайлбар” тал 320-354.

[6] ЗЕХ нь 2015.06.19-ний өдөр батлагдаж, 2016.07.01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөж байгаа бол НСтХ нь 2015.07.08-ны өдөр батлагдаж, 2016.01.01-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлсэн юм.

[7] Өмнөх эшлэл (2) Ханнс-Зайделийн сан, Эрх зүйн боловсрол академи, “Монгол Улсын Захиргааны ерөнхий хуулийн тайлбар” тал 147.

[8] Тус хуулийн 5.1.1 дэх заалтад "нийтийн сонсгол" /цаашид "сонсгол" гэх/ гэж хууль тогтоомж, захиргааны хэм хэмжээний актыг тогтоох, төрийн байгууллага, нутгийн өөрөө удирдах болон нутгийн захиргааны байгууллага, албан тушаалтны үйл ажиллагаанд хяналт тавих, түүнчлэн хууль тогтоомж, захиргааны хэм хэмжээний актын хэрэгжилтийг үнэлэх, нийтийн эрх ашгийг хөндсөн асуудлаар шийдвэр гаргахын өмнө төрийн байгууллага, албан тушаалтан, иргэн, хуулийн этгээд, мэргэжлийн шинжээчээс санал сонсох, мэдээлэл авах үйл ажиллагааг” хэлнэ гэжээ.

[9] Говьсүмбэр аймгийн Шивээ говь сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын тогтоол болон мөн сумын Засаг даргын захирамжийг тус тус хүчингүй бдолгуулах тухай Говьсүмбэр аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019.01.08-ны өдрийн 113 ШШ2019/0001 дугаар шийдвэр (113/2018/0013/3), тал 6-8.Монгол Улсын шүүхийн шийдвэрийн цахим сан,  https://shuukh.mn/single_case/4876?start_date=&end_date=&id=1&court_cat=3&bb=1  2023.03.20-ны өдрийн хандалт.

[10] Өмнөх эшлэл (9) Говьсүмбэр аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019.01.08-ны өдрийн 113 ШШ2019/0001 дугаар шийдвэр, тал 8.

[11] Говьсүмбэр аймгийн Шивээ говь сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын тогтоол болон мөн сумын Засаг даргын захирамжийг тус тус хүчингүй болгуулах тухай Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2019.04.04-ний өдрийн 221/МА2019/0194 дугаар магадлал (113/2018/0013/3), тал 4. Монгол Улсын шүүхийн шийдвэрийн цахим сан, https://shuukh.mn/single_case/2729?start_date=&end_date=&id=2&court_cat=3&bb=1 2023.03.20-ны өдрийн хандалт.

[12] Өмнөх эшлэл (11)Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2019.04.04-ний өдрийн 221/МА2019/0194 дугаар магадлал (113/2018/0013/3), тал 3-4.  

[13] Өмнөх эшлэл (11) Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2019.04.04-ний өдрийн 221/МА2019/0194 дугаар магадлал (113/2018/0013/3), тал 4.

[14] Говьсүмбэр аймгийн Шивээ говь сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын тогтоол болон мөн сумын Засаг даргын захирамжийг тус тус хүчингүй болгуулах тухай Монгол Улсын Дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2019.06.19-ний өдрийн 221 дугаар тогтоол (113/2018/0013/3), тал 7. Монгол Улсын шүүхийн шийдвэрийн цахим сан, https://shuukh.mn/single_case/1949?start_date=&end_date=&id=3&court_cat=3&bb=1 2023.03.20-ны өдрийн хандалт.

[15] Өмнөх эшлэл (14) Монгол Улсын Дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2019.06.19-ний өдрийн 221 дугаар тогтоол, тал 6.

[16] Өмнөх эшлэл (14) Монгол Улсын Дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2019.06.19-ний өдрийн 221 дугаар тогтоол, тал 6.

[17] Ашигт малтмалын тухай хуулийн 42.1-д “Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь байгаль орчныг хамгаалах, уурхай ашиглах, үйлдвэр байгуулахтай холбогдсон дэд бүтцийг хөгжүүлэх, ажлын байр нэмэгдүүлэх, хандив, тусламж өгөх асуудлаар нутгийн захиргааны байгууллагатай гэрээ байгуулж ажиллана.” гэж заажээ. Тус хэсэгт 2022.11.11-ний өдрийн “Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай”хуулиар “ажлын байр нэмэгдүүлэх гэсний дараа”, “хандив, тусламж өгөх” гэсэн нэмэлт орсон. Иймд дүн шинжилгээ хийж буй хэрэгт тэмдэглэгдсэн Ашигт малтмалын тухай хуулийн 42.1 дэх хэсэг гэдэгт “хандив, тусламж өгөх” гэсэн хэсэг хамаарахгүй юм.

[18] Ингэхдээ “Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.6, 26 дугаар зүйлийн 26.1, 55 дугаар зүйлийн 55.1.1-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгч “ХХАТ” НҮТББ-ын нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хангаж, ДГА-ийн Д сумын ЗД, “Ф Р” ХХК-ийн хооронд 2019 оны 3 дугаар сарын 6-ны өдөр байгуулагдсан 15/2019 дугаартай “Хамтран ажиллах гэрээ”-г илт хууль бус болохыг тогтоосугай” гэж шийдвэрлэжээ.  Дорноговь аймгийн Д сумын Засаг дарга, нэр бүхий ХХК-ийн хооронд байгуулагдсан захиргааны гэрээг илт хууль бус болохыг тогтоолгох тухай Дорноговь аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020.05.22-ны өдрийн 115/ШШ2020/0008 дугаар шийдвэр (115/2020/0002/3), тал 20-21.  Монгол Улсын шүүхийн шийдвэрийн цахим сан, https://shuukh.mn/single_case/6485?daterange=2020-01-01%20-%202021-08-15&id=1&court_cat=3&bb=1 2023.03.20-ны өдрийн хандалт.

[19] Өмнөх эшлэл (18) Дорноговь аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020.05.22-ны өдрийн 115/ШШ2020/0008 дугаар шийдвэр, тал 16.

[20] Өмнөх эшлэл (18) Дорноговь аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020.05.22-ны өдрийн 115/ШШ2020/0008 дугаар шийдвэр, тал 16-17.

[21] Өмнөх эшлэл (18) Дорноговь аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020.05.22-ны өдрийн 115/ШШ2020/0008 дугаар шийдвэр, тал 17.

[22] Дорноговь аймгийн Д сумын Засаг дарга, нэр бүхий ХХК-ийн хооронд байгуулагдсан захиргааны гэрээг илт хууль бус болохыг тогтоолгох тухай Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020.08.11-ний өдрийн 221/МА2020/0478  дугаар магадлал (115/2020/0002/3), тал 11. Монгол Улсын шүүхийн шийдвэрийн цахим сан, https://shuukh.mn/single_case/3760?start_date=&end_date=&id=2&court_cat=3&bb=1 2023.03.20-ны өдрийн хандалт. 

[23] Өмнөх эшлэл (22) Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020.08.11-ний өдрийн 221/МА2020/0478  дугаар магадлал, тал 9.

[24] Өмнөх эшлэл (22) Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020.08.11-ний өдрийн 221/МА2020/0478  дугаар магадлал, тал 10.

[25] Ингэхдээ “анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийн шаардлага түүний үндэслэлийг тодруулж, маргаан бүхий захиргааны актын үндэслэлд хууль зүйн дүгнэлт өгч, нэхэмжлэлийн шаардлага, түүний үндэслэл нь зөрчигдөж болзошгүй нийтийн ямар ашиг сонирхолтой уялдаж, нэхэмжлэгчийн хуулиар хамгаалагдсан эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хэрхэн зөрчсөнийг дүгнэн хэргийг шийдвэрлэх шаардлагатай тул шийдвэр, магадлалыг хүчингүй болгон, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр буцааж шийдвэрлэв” гэж бичжээ. Дорноговь аймгийн Д сумын Засаг дарга, нэр бүхий ХХК-ийн хооронд байгуулагдсан захиргааны гэрээг илт хууль бус болохыг тогтоолгох тухай Улсын дээд шүүхийн 2020.12.21-ний өдрийн 001/ХТ2020/0437 дугаар тогтоол (115/2020/0002/3), тал 6, Монгол Улсын шүүхийн шийдвэрийн цахим сан, https://shuukh.mn/single_case/2586?start_date=&end_date=&id=3&court_cat=3&bb=1 2023.03.20-ны өдрийн хандалт.

[26] Өмнөх эшлэл (25) Улсын дээд шүүхийн 2020.12.21-ний өдрийн 001/ХТ2020/0437 дугаар тогтоол, тал 5.

[27] Дорноговь аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021.11.16-ны өдрийн шүүгчийн захирамж, дугаар 115, тал 3. Монгол Улсын шүүхийн шийдвэрийн цахим сан,  https://shuukh.mn/single_case/12261?start_date=&end_date=&id=1&court_cat=3&bb=1　2023.03.20-ны өдрийн хандалт.