Бүтээлийн нэр
“Үндсэн хууль ба Үндсэн хуульчилсан хууль гэх асуудал: Үндсэн хуульчилсан хуулийн мөн чанар ба түүнийг батлах тусгайлсан шалгуур тогтоох нь”
Тэмдэглэл
Б.Чимидийн нэрэмжит XV дах удаагийн “Үндсэн хууль ба үндсэн хуульчилсан хууль гэх асуудал” сэдэвт эрдэм шинжилгээний шилдэг илтгэлийн уралдааны оюутны ангилалын хоёрдугаар шатанд хэлэлцүүлсэн, Тусгай байрын шагналт бүтээл.
Хэлбэр
Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл
Салбар
Үндсэн хуулийн эрх зүй, Үндсэн хуулийн процесс
Бүтээлийн товч
Үндсэн хуулийн үндэслэлийг цааш нь үргэлжлүүлэх, Үндсэн хуульд нэрлэн заасан хууль болох Үндсэн хуульчилсан хуулийн тогтвортой байдлыг баталгаажуулах нь өнөөдөр Үндсэн хууль бодитой хууль байх нэг хөшүүрэг болох юм. Тиймээс үндсэн хуульчилсан хууль нь мөн чанарын хувьд ердийн хуультай адил бус илүү хатуу, тусгай процессоор батлагдан, хэрэгжих ёстой. Манай улсын хувьд анх 1992 онд ардчилсан үндсэн хуулиа баталсан хэдий боловч өнөөдрийг хүртэл ямар хуулиуд нь Үндсэн хуульчилсан хууль болж буй талаар нэрлэн заасан тодорхой босго шалгуур байхгүйн зэрэгцээ ердийн хуулийн нэгэн адил баталж байгаа нь түүний мөн чанарыг алдагдуулсан хэрэг болж байна. Үүнээс улбаалан үндсэн хуульчилсан хуулиудын тогтвортой байдал ганхаж, эргээд Үндсэн хуулийн суурь үзэл баримтлалд халдах, Үндсэн хуульд заавал нэмэлт, өөрчлөлт оруулахгүйгээр органик хуулиараа тухайн харилцааг илүү нарийвчлан зохицуулах ач холбогдлыг үнэгүйдүүлж байна.
Тиймээс энэхүү судалгааны ажлаар Үндсэн хуульчилсан хуулийн мөн чанар хийгээд түүнийг батлан хэрэгжүүлэх тухай асуудлыг хөндөж, Үндсэн хуульчилсан хуулийг нэрлэн заахын ач холбогдолтой холбогдуулан асуудал дэвшүүлнэ. Харьцуулсан судалгааны хэсэгт органик хуулийн гол төлөөлөгчид болох Франц, Испани болон Молдав улсуудын туршлагыг харьцуулан, судалгааны дүгнэлт саналаа тусгасан болно.
Түлхүүр үг
Үндсэн хууль, Үндсэн хуульчилсан хууль, Органик хууль, Ердийн хууль, хэм хэмжээний шатлалын онол, Үндсэн хэм хэмжээ, дээд эрэмбэ, доод эрэмбэ, хууль батлах, чадамжийн зарчим, дийлэнх олонх
Бичигдсэн огноо
2024-01-02
Хуудсын тоо
10
Хэл
Монгол
Байршуулсан огноо
2024-02-02
Товч мэдээлэл үзсэн
1820
Бүрэн эхээр нь үзсэн
38
Эшлэлийн тоо
61
Санал болгож буй эшлэлийн загвар
Х.Мичидмаа ““Үндсэн хууль ба Үндсэн хуульчилсан хууль гэх асуудал: Үндсэн хуульчилсан хуулийн мөн чанар ба түүнийг батлах тусгайлсан шалгуур тогтоох нь”” (2024), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1889
Цуглуулганд нэмэх
Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх
Эшлэлүүд

1.     Francis Delperee, “The meaning of the law”., р.12

2.     З.Янжиндулам, “Органик хуулийг Монгол Улсын үндсэн хуульд тусгайлан зохицуулах хэрэгцээ, шаардлага”., УБ 2023 он, 5 дахь тал

3.     Б.Чимид, “Үндсэн хууль ба үндсэн хуульчилсан хууль гэх асуудал” лекцийн тэмдэглэл, УБ 2007

4.     Black's law dictionary (1968),  p.1251

5.     Д.Баярсайхан, “Эрх зүйн онол”., УБ 2020 он, 130 дахь тал

6.     Francis Delperee, “The meaning of the law”., р.12

7.     Francis Delperee, “The meaning of the law”.,  p.6

8.     Boldizsár Szentgáli-tóth, “Comparative analysis of qualified law: France, Spain and Hungary”., p.369

9.     З.Янжиндулам, “Органик хуулийг Монгол Улсын үндсэн хуульд тусгайлан зохицуулах хэрэгцээ, шаардлага”., УБ 2023 он, 9 дэх тал

10.  Dhananjai Shivakumar, “The Pure Theory as Ideal Type: Defending Kelsen on the Basis of Weberian Methodology” The Yale Law Journal [Vol. 105: 1383, p.1387

11.  Dhananjai Shivakumar, “The Pure Theory as Ideal Type: Defending Kelsen on the Basis of Weberian Methodology” The Yale Law Journal (Vol. 105): pp.1383,  1387-1391

12.  Boldizsár Szentgáli-tóth, “Comparative analysis of qualified law: France, Spain and Hungary”., p.369

13.  Francis Delperee, “The meaning of the law”., p.12 дахь тал

14.  Boldizsár Szentgáli-tóth, “Comparative analysis of qualified law: France, Spain and Hungary”., p.369

15.  З.Янжиндулам, “Органик хуулийг Монгол Улсын үндсэн хуульд тусгайлан зохицуулах хэрэгцээ, шаардлага”., УБ 2023 он, 12 дахь тал

16.  Francis Delperee, “The meaning of the law”.,  p.11

17.  Szentgáli-Tóth “Organic laws in Africa and the judicial branch” in Rotschedl & Cermakova (eds) Proceedings of the IISES Annual Conference (2018), p.269

18.  Camby, Jean-Pierre: Quarante ans de lois organiques. Revue du droit public, 1998/5–6, pp.1686–1698; Jakab, András–Szilágyi, Emese: Sarkalatos törvények a magyar jogrendszerben. Új Magyar Közigazgatás, 2014/7, pp.96–110; Avril, Pierre–Gicquel, Jean–Gicquel, Jean-Eric: Droit parlementaire. Dalloz, Paris, 2014, pp.267–307

19.  Adelin Ungureanu, “The legal notion of law – Evolution “2009 – Days of Law: the Conference Proceedings, 1. edition. Brno : Masaryk University, 2009, pp.6,20

20.  Мөн тэнд, p.6

21.  Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн асуудал: Монгол Улсын жишээ “Монгол Улсын Үндсэн хууль: 25 жилийн туршлага, сургамж” олон улсын бага хурлын эмхэтгэл, УБ 2018 он, p.83

22.  Мөн тэнд, p.21

23.  Francis Delperee, “The meaning of the law”.,p.13

24.  Д.Батмөнх, М.Долгорсүрэн., “Засаглалын хүрээний эрх зүйн шинэтгэл”, УБ 2021 он, p.4

25.  Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлт. Хамгийн сүүлд 2024 оны 01 сарын 01-нд хандсан.

26.  З.Янжиндулам, “Органик хуулийг Монгол Улсын үндсэн хуульд тусгайлан зохицуулах хэрэгцээ, шаардлага”., УБ 2023 он, 33 дахь тал

27.  Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хууль шинэчилсэн найруулга. Хамгийн сүүлд 2024 оны 01 сарын 01-нд хандсан.

28.  Монгол Улсын засгийн газрын тухай хууль. Хамгийн сүүлд 2024 оны 01 сарын 01-нд хандсан.

29.  Монгол Улсын Үндсэн хууль 1992 он.

30.  Б.Чимид, Үндсэн хуулийг дээдлэн шүтэх ёс, 112–113 дахь тал

31.  Б.Чимид, “Үндсэн хууль ба үндсэн хуульчилсан хууль гэх асуудал” лекцийн тэмдэглэл,

32.  Francis Delperee, “The meaning of the law”., p.11

33.  С.Нарангэрэл, “Монголын эрх зүйн тайлбар толь бичиг” 5 дахь хэвлэлт, УБ 2016 он, 187 дахь тал

34.  З.Янжиндулам, “Органик хуулийг Монгол Улсын үндсэн хуульд тусгайлан зохицуулах хэрэгцээ, шаардлага”., УБ 2023 он, 22 дахь тал

35.  Монгол Улсын Үндсэн Хууль 27.6 дахь хэсэг

36.  Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйл 11.1 дэх хэсэг

37.  Б.Чимид, “Үндсэн хууль ба Үндсэн Хуульчилсан хууль гэх асуудал” лекцийн тэмдэглэл

38.  Ц.Сарантуяа, “Үндсэн хуулийн процессын эрх зүй” 2 дахь хэвлэл, УБ 2021 он,  15 дахь тал

39.  (ХБНГУ, Унгар, Испани зэрэг)

40.  Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн асуудал: монгол улсын жишээ “монгол улсын үндсэн хууль: 25 жилийн туршлага, сургамж” олон улсын бага хурлын эмхэтгэл, УБ 2018 он, 58 дахь тал

41.  Bin, Roberto–Pitruzzella, Giovanni: Diritto costituzionale. Giappichelli, Torino., 2008, 322 дахь тал

42.  Тухайлбал, Сонгуулийн харилцаатай холбоотой хуулиуд нь органик хуульд хамаарах бөгөөд үүнд, Сонгуулийн хорооны тухай органик хууль /The Organic Act on Election Commission/; Улс төрийн намуудын тухай органик хууль /The Organic Act on Political Parties/; Ард нийтийн санал асуулгын тухай органик хууль /The Organic Act on Referendum/ зэрэг хамаарахаар байна. Дараагийн хэсэгт Үндсэн хуулийн институтийн харилцааг органик хуулиар зохицуулахаар тусгасан бөгөөд үүнд, Төлөөлөгчдийн танхимын гишүүд болон сенаторуудыг сонгох тухай органик хууль The Organic Act on Election of Members of the House of Representatives and Acquisition of Senators/; Үндсэн хуулийн зөвлөлийн дэгийн тухай органик хууль /The Organic Act on Procedure of the Constitutional Court/; Омбудсманы тухай органик хууль; /The Organic Act on Ombudsman/; Төрийн аудитын тухай органик хууль. /The Organic Act on State Audit/; Шүүхийн тухай хууль зэрэг

43.  З.Янжиндулам, “Органик хуулийг Монгол Улсын үндсэн хуульд тусгайлан зохицуулах хэрэгцээ, шаардлага”., УБ 2023 он, 42 дахь тал

44.  Boldizsár Szentgáli-tóth, “Organic laws and the principle of democracy in France and Spain”, p.5, парламентын үйл ажиллагаа, шүүх эрх мэдлийн гишүүдийн байдал \ Art. 25.1 of the French Constitution of 4 October 1958\, Үндсэн хуулийн зөвлөлийн статус \ Art. 63 of the French Constitution of 4 October 1958\, Эдийн засаг, нийгэм, байгаль орчны зөвлөлийн үйл ажиллагаа \ Art. 71 of the French Constitution of 4 October 1958.\ ба Эрхийг хамгаалагчийн эрх мэдэл, үйл ажиллагаа \ Art. 71-1.3 of the French Constitution of 4 October 1958\.

45.  Szentgáli-Tóth in Proceedings of the IISES Annual Conference, p.269

46.  З.Янжиндулам, “Органик хуулийг Монгол Улсын үндсэн хуульд тусгайлан зохицуулах хэрэгцээ, шаардлага”., УБ 2023 он, 39 дэх тал

47.  Үндсэн хуульд Байгууллагын акт гэж тодорхойлсон УИХ-ын актуудыг цаашид заасны дагуу баталж, өөрчлөн найруулна. Засгийн газрын болон хувийн гишүүний хуулийн төслийг 42 дугаар зүйлийн гурав дахь хэсэгт заасан хугацаа дууссаны дараа л анхны хэлэлцүүлгээр нь оруулж, чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулж болно. Өмнөхөөс үл хамааран түргэвчилсэн журам хэрэгжсэн бол. 45 дугаар зүйлд заасан болзолын дагуу Засгийн газар болон хувийн гишүүний хуулийн төслийг өргөн мэдүүлснээс хойш арван тав хоногийн хугацаа өнгөрөхөөс өмнө өргөн мэдүүлсэн анхны чуулганаар хэлэлцүүлэхээр оруулж болохгүй. 45 дугаар зүйлд заасан журмыг мөрдөнө. Гэсэн хэдий ч хоёр танхимын хооронд тохиролцоонд хүрээгүй тохиолдолд уг текстийг Үндэсний Ассемблей эцсийн хэлэлцүүлгээр зөвхөн гишүүдийн үнэмлэхүй олонхийн саналаар баталж болно. Сенаттай холбоотой институцийн актуудыг хоёр танхим ижил нэр томъёогоор батлах ёстой. Үндсэн хуулийн зөвлөл Үндсэн хуульд нийцэж буйгаа мэдэгдтэл байгууллагын актуудыг нийтэлж болохгүй.

48.  Francis Delperee, “The meaning of the law”., p.12

49.  1978 оны Испаны үндсэн хууль нь агуулгын хувьд 10 бүлэг, 169 зүйл, нэмэлт бүрдлээс тогтоно.

50.  Article 169(2) of the Constitution of Portugal (02 April 1976).

51.  Jennifer Gitiri, Boldizsár Dr. Szentgáli-Tóth.,” The organic laws in francophone Africa and the judicial branch: a contextual analysis”, p.108

52.  Boldizsár Szentgáli-tóth, “Organic laws and the principle of democracy in France and Spain”., p.4 тал

53.  Испани улсын үндсэн хууль, https://www.congreso.es/constitucion/ficheros/c78/cons_ingl.pdf

54.  Jennifer Gitiri, Boldizsár Dr. Szentgáli-Tóth.,” The organic laws in francophone Africa and the judicial branch: a contextual analysis”, p.107, мөн  Chagnollaud International Treaty of Constitutional Law, Vol 1 (2012), p.340

55.  З.Янжиндулам, “Органик хуулийг Монгол Улсын үндсэн хуульд тусгайлан зохицуулах хэрэгцээ, шаардлага”., УБ 2023 он, 50 дахь тал

56.  Улс төр судлаач Нямаагийн Отгонбаяр, Испаны үндсэн хуулийн эрх зүй, 2018 он, холбоос https://monconstitution.blogspot.com/2018/02/blog-post.html

57.  Troper, Michel–Chagnollaud, Dominique: Traité international de droit constitutionnel. Paris, Dalloz, 2012, p.344

58.  Boldizsár Szentgáli-tóth, “Organic laws and the principle of democracy in France and Spain”., p.5

59.  Бүгд найрамдахь Молдав улсын Үндсэн хуулийн 72 дугаар зүйл 72.4 дэх хэсэг

60.  Бүгд найрамдахь Молдав улсын Үндсэн хуулийн 74 дүгээр зүйл 74.1 дэх хэсэг

61.  Б.Чимид, “Үндсэн хууль ба Үндсэн Хуульчилсан хууль гэх асуудал” лекцийн тэмдэглэл