1 Энэхүү судалгааг Хууль зүйн үндэсний хүрээлэнгийн бодлогын ахлах судлаач Б.Энх-Амгалан, бодлогын судлаач С. Бүжинлхам, Э.Ганчулуун, Э.Туулайхүү, Э.Уянга нар гүйцэтгэв. ХЗҮХ., 2015

2 Б. Чимид, Тєр, нам, эрх зүйн шинэтгэлийн эгзэгтэй асуудал. Хоёрдугаар дэвтэр. УБ., 2008. 15-16 дахь тал.

3 Мөн бүтээлийн 53 дахь тал.

4 Н.Лүндэндорж “Модон алх барихын нууц” нийтлэл. http://www.mongolianeconomy.mn/mn/w/2387 сүүлд нэвтэрсэн 2015.06.09

5 Erwin N.Griswold, Law and Lawyers in the United States: The Common Law Under Stress, Steven & Sons Limited, 1964, p.23

6 American Bar Association, ABA Standards and Rules of Procedure for Approval of Law Schools 2014-2015, ABA Publishing, 2014, p.vii. Available at http://www.americanbar.org/content/dam/aba/publications/misc/legal_education/Standards/2014_2015_aba_standards_and_rules_of_procedure_for_approval_of_law_schools_bookmarked.authcheckdam.pdf. Last visited on 11 May 2015.

7 Сократын арга нь танхимд хичээл зааж байгаа профессор оюутнуудад асуулт тавьж хариулт шаардах замаар эрх зүйн асуудалд дүн шинжилгээ хийх чадварт сургахад чиглэгддэг. Энэ аргын цаад санаа нь оюутнуудыг сэтгэж сургах, асуудлыг олон талаас нь харж, үндэслэл, нотолгоо гаргах, түүнийгээ хамгаалах, хариултыг өөрсдөөр нь олуулах явдал юм. Сургалтын энэ арга нь удаан хугацаанд Америкийн эрх зүйн боловсролыг тодорхойлогч гол элементүүдийн нэгд зүй ёсоор тооцогдож ирсэн бөгөөд сүүлийн жилүүдэд хүчтэй шүүмжлэлд өртөх болсон байна. Энэ талаар дэлгэрэнгүйг Orin S. Kerr-ын The Decline of the Socratic Method at Harvard (Nebraska Law Review, Vol.78) бүтээлээс үзнэ үү.

8 Гэхдээ хамгийн сүүлд Иэлийн их сургуульд 1971 он хүртэл эрх зүйн бакалаврын зэрэг (LL.B) олгож байсан тухай мэдээлэл байна.

9 ABA Section of Legal Education and Admissions to the Bar, Enrollment and Degree Awarded of 1963-2012 Academic Years. Available at http://www.americanbar.org/content/dam/aba/administrative/legal_education_and_admissions_to_the_bar/statistics/enrollment_degrees_awarded.authcheckdam.pdf. Last visited on 11 May 2015.

10 Тэдгээр нь Белмонтын их сургуулийн Хуулийн коллеж, Ла Вернегийн их сургуулийн Хуулийн сургууль, Линкольны нэрэмжит их сургуулийн Дунканы хуулийн сургууль, Массачусетсийн их сургуулийн Дартмаутын хуулийн сургууль юм. Дэлгэрэнгүйг http://www.americanbar.org/groups/legal_education/resources/aba_approved_law_schools.htm- аас үзнэ үү.

11 Ibid.

12 Filippo Ranieri, Juristen für Europa: Wahre und falsche Probleme in der derzeitigen Reformdiskussion zur deutschen Juristenausbildung. Хуудас 6.

13 Filippo Ranieri, Juristen für Europa: Wahre und falsche Probleme in der derzeitigen Reformdiskussion zur deutschen Juristenausbildung. Хуудас 6.

14 http://www.juristenkoffer.de/refblog/allgemein/die-einstufige-juristenausbildung-realitaet-in-den-wilden-70ern/ сүүлд нэвтэрсэн 2015.05.18.

15 https://www.justiz.nrw.de/JM/justizpolitik/schwerpunkte/juristenausbildung/bologna_prozess/index.php сүүлд нэвтэрсэн 2015.05.08.

16 https://www.justiz.nrw.de/JM/justizpolitik/schwerpunkte/juristenausbildung/bologna_prozess/index.php сүүлд нэвтэрсэн 2015.05.08.

17 Герман улсад муж болгон өөрийн гэсэн Хууль зүйн яамтай байдаг ба яам болгон нь хууль зүйн сайдтай байдаг.

18 Konferenz der Justizministerinnen und Justizminister am 18. und 19. Mai 2011 in Halle (Saale ), Beschluss, 1-р хуудас

19 https://www.justiz.nrw.de/JM/justizpolitik/schwerpunkte/juristenausbildung/bologna_prozess/index.php сүүлд нэвтэрсэн 2015.05.08.

20 Konferenz der Justizministerinnen und Justizminister am 18. und 19. Mai 2011 in Halle (Saale), Beschluss, 1-р хуудас

21 Konferenz der Justizministerinnen und Justizminister am 18. und 19. Mai 2011 in Halle (Saale ), Beschluss, 2-р хуудас

22 Konferenz der Justizministerinnen und Justizminister am 18. und 19. Mai 2011 in Halle (Saale ), Beschluss, 2-р хуудас

23 Konferenz der Justizministerinnen und Justizminister am 18. und 19. Mai 2011 in Halle (Saale ), Beschluss, 2-р хуудас

24 http://www.studis-online.de/Studienfuehrer/jurastudium.php сүүлд нэвтэрсэн 2015.05.20.

25 http://www.studis-online.de/Studienfuehrer/jurastudium.php сүүлд нэвтэрсэн 2015.05.20.

26 http://www.studis-online.de/Studienfuehrer/jurastudium.php сүүлд нэвтэрсэн 2015.05.20.

27 http://www.bachelor-studium.net/master-of-laws.php сүүлд нэвтэрсэн 2015.05.25.

28 “Эрх зүйн боловсролын шинэтгэл“ Олон улсын хурлын илтгэлийн эмхтгэл ХЗЯ, ХЗҮХ., УБ.,2013 он. /”Солонгосын эрх зүйн боловсролын өнөөгийн шинэтгэл”сэдвээр БНСУ-ын сөүлийн үндэсний их сургуулийн профессор (PhD) Ён Жун Квон/ 52х.,

29 http://rcps.egov.go.kr:8081/jsp/stat/ppl_stat_jf.jsp 2015 оны байдлаар, сүүлд нэвтэрсэн 2015 оны 05 дугаар сар.

30 http://legalinsight.tistory.com/15 2015 оны байдлаар, нэвтэрсэн 2015 оны 05 дугаар сар.

31 Эрх зүйн бакалаврын сургалтад онолын мэдлэгийг түлхүү заадаг бөгөөд хуулийн шалгалтад бэлтгэхэд зориулсан хичээл байдаггүй ба хуулийн шалгалтыг сургуулиа төгсөнгүүт шууд өгөхөд хүнд учир оюутнууд сургуулиа төгсөхөөсөө өмнө эсхүл сургуулиа төгсөөд 2-3 жилийн хугацаанд Крам сургууль буюу цээжлэх сургуульд суралцдаг.

32 Энэхүү институци нь Солонгосын Дээд шүүхийн дэргэд байрлах хууль зүйн мэргэжлийн сургалтын төв юм. Хуулийн шалгалтад тэнцсэн оюутнуудыг практикт гарахад нь туслах зорилготой үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд хуульчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх шалгалтад орохын тулд 2 жилийн хугацаанд заавал энд дадлагажсан байх ёстой.

33 https://mirror.enha.kr/wiki/%EB%B2%95%ED%95%99%EC%A0%84%EB%AC%B8%EB%8C%80% ED%95%99%EC%9B%90 Хуулийн сургуулийн тогтолцоо судалгааны тайлан 2015 он, сүүлд нэвтэрсэн 2015 оны 05 сар.

34 The “Americanization” of Legal Education in South Korea: Challenges and Opportunities, Rosa Kim Associate Professor of Legal Writing, Suffolk University Law School, Судалгааны тайлан, 3-4 дэх тал.

35 https://mirror.enha.kr/wiki/%EB%B2%95%ED%95%99%EC%A0%84%EB%AC%B8%EB%8C%80% ED%95%99%EC%9B%90 Хуулийн сургуулийн тогтолцоо судалгааны тайлан, 2015 он, сүүлд нэвтэрсэн 2015 оны 05 дугаар сар.

36 “Эрх зүйн боловсролын шинэтгэл“ Олон улсын хурлын илтгэлийн эмхтгэл ХЗЯ, ХЗҮХ УБ.,2013 он. /69 дэх тал/ “Герман улсын ажил олгогчдын зүгээс шинэхэн залуу хуульчид онол практикийн нэлээд өргөн дэлгэр мэдлэг олчихсон, хөрвөх чадвартай, онол, арга зүйн ур чадварыг аль хэдийн эзэмшсэн байдагт нь сэтгэл хангалуун байдаг” тухай ХБНГУ-ын Саксон-Анхальт мужийн анхан шатны шүүхийн шүүгч, доктор Эвилин Хэнни илтгэлдээ дурджээ. 

37 Standard 302 of the ABA Standards and Rules of Procedure for Approval of Law Schools 2014-2015

38 Герман улсын Шүүгчийн тухай хуулийн 5-р зүйлд ингэж заажээ. /Цаашид ГШХ гэж ишлэнэ/ Энэхүү судалгааг хийхэд Герман улсын ГШХ-ийг Герман хэл дээр доорх линкээр уншиж Монгол хэл дээр хөврүүлэн орчуулсан болно http://www.gesetze-im-internet.de/drig/__5.html сүүлд нэвтэрсэн 2015.04.28.

39 https://mirror.enha.kr/wiki/%EB%B2%95%ED%95%99%EC%A0%84%EB%AC%B8%EB%8C%80% ED%95%99%EC%9B%90 Хуулийн сургуулийн тогтолцоо, судалгааны тайлан 2015 он, сүүлд нэвтэрсэн 2015.05.20

40 법학전문대학원 설치ᆞ운영에 관한 법률 시행령 제 2 조(설치인가 절차) Хуулийн мэргэшсэн сургуулийн
бүтэц зохион байгуулалт, удирдлагын тухай хуулийг хэрэгжүүлэх журам, 2 дугаар зүйл (Зөвшөөрөл олгох тухай).

41 법학전문대학원 설치ᆞ운영에 관한 법률 시행령 제 10 조(교육시설) Хуулийн мэргэшсэн сургуулийн бүтэц
зохион байгуулалт, удирдлагын тухай хуулийг хэрэгжүүлэх журам, 10 дугаар зүйл (сургалтын тоног төхөөрөмж).

42 법학전문대학원 설치ᆞ운영에 관한 법률 제 16 조(교원 등) Хуулийн мэргэшсэн сургуулийн бүтэц
зохион байгуулалт, удирдлагын тухай хууль, 16 дугаар зүйл (Профессор).

43 법학전문대학원 설치ᆞ운영에 관한 법률제 26 조(학생구성의 다양성) Хуулийн мэргэшсэн сургуулийн
бүтэц зохион байгуулалт, удирдлагын тухай хууль, 26 дугаар зүйл (Оюутан бүрдүүлэлтийн олон янз байдал).

44 Standard 303 (a) of the ABA Standards and Rules of Procedure for Approval of Law Schools 2014-2015

45 Standard 303 (b) of the ABA Standards and Rules of Procedure for Approval of Law Schools 2014-2015

46 Interpretation 303-4 in Standard 303 of the ABA Standards and Rules of Procedure for Approval of Law Schools 2014-2015

47 JD degree information Cornell Law School is available at http://www.lawschool.cornell.edu/admissions/degrees/jd/index.cfm. Last visited on 20 May 2015.

48 http://www.lawschool.cornell.edu/admissions/degrees/jd/2l_3l.cfm. Last visited on 20 May 2015.

49 Саксен-Анхалт мужийн мэргэшсэн хуульч бэлтгэх буюу шалгалтын журмын (JAPrVO) 37-р зүйл.

50 Саксен-Анхалт мужийн мэргэшсэн хуульч бэлтгэх буюу шалгалтын журмын (JAPrVO) 37, 38-р зүйл.

51 Иргэний эрх зүйн дэхь Саксен-Анхалт мужийн мэргэшсэн хуульч бэлтгэх ажлын болон группээр ажиллах төлөвлөгөө, 1-р хуудас.

52 Саксен-Анхалт мужийн мэргэшсэн хуульч бэлтгэх буюу шалгалтын журам (JAPrVO) 40.5.2-р зүйл.

53 Иргэний эрх зүйн дэхь Саксен-Анхалт мужийн мэргэшсэн хуульч бэлтгэх ажлын болон группээр ажиллах төлөвлөгөө, 2-р хуудас.

54 Эрүүгийн эрх зүйн дэхь Саксен-Анхалт мужийн мэргэшсэн хуульч бэлтгэх ажлын болон группээр ажиллах төлөвлөгөө, 1-р хуудас.

55 Саксен-Анхалт мужийн мэргэшсэн хуульч бэлтгэх буюу шалгалтын журам (JAPrVO) 40.5.2-р зүйл.

56 Захиргааны байгууллагт мэргэших дадлагын хуваарь ба мэргэшсэн хуульч бэлтгэх ажлын 3 дахь болон 5 дахь үе шатын сургалтын хэсгийн төлөвлөгөө, 2-р хуудас.

57 Захиргааны байгууллагт мэргэших дадлагын хуваарь ба мэргэшсэн хуульч бэлтгэх ажлын 3 дахь болон 5 дахь үе шатын сургалтын хэсгийн төлөвлөгөө, 6-р хуудас

58 Saarland муж улсад сургалтын хоёрдугаар үед 7 шалгалт өгдөг.

59 Bayern муж улсад сургалтын хоёрдугаар үед 11 шалгалт өгдөг.

60 http://www.juristenkoffer.de/rechtsreferendariat/sachsen-anhalt/ хамгийн сүүлд нэвтрэн орсон 2015.05.05.

61 법학전문대학원 설치ᆞ운영에 관한 법률 시행령제 13 조(교육과정) - Хуулийн мэргэшсэн сургуулийн
бүтэц зохион байгуулалт, удирдлагын тухай хуулийг хэрэгжүүлэх журам, 13 дугаар зүйл (Хичээлийн хөтөлбөр).

62 www.search.ask.com/?gct=hp&o=APN10644A&qrsc=2871&l=dis&sver=3&apn_ ptnrs =^ AG 5& date OfInstall=2015-04-28&d=533_519&v=1.1_696oo, сүүлд нэвтэрсэн 2015 оны 05 дугаар сар, Хуулийн сургуулиадад баримталдаг “Socratic Method” гэж бий. Энэ нь нэг талаас багш асуулт асууж, нөгөө талаас оюутнууд өөрийн үзэл бодлоо илэрхийлэн маргаан өрнүүлэх сургалтын арга.

63 Standard 502 (a) of the ABA Standards and Rules of Procedure for Approval of Law Schools 2014-2015

64 Standard 502 (b) of the ABA Standards and Rules of Procedure for Approval of Law Schools 2014-2015

65 법학전문대학원 설치ᆞ운영에 관한 법률제 23 조 ② 항 (학생선발) Хуулийн мэргэшсэн сургуулийн бүтэц зохион байгуулалт, удирдлагын тухай хууль, 23 дугаар зүйлийн 23.2 (оюутан сонгон шалгаруулалт).

66 법학전문대학원 적성시험의 응시수수료 및 반환 금액, 절차ᆞ방법 등에 관한 고시 2014 Хуулийн
мэргэшсэн сургуулийн хуулийн мэдлэг шалгах шалгалтын хураамж, хураамжаас чөлөөхтэй холбогдох Боловсролын сайдын мэдэгдэл, 2014 он.

67 http://admission.snu.ac.kr/graduate/law, Сөүлийн Үндэсний их сургуулийн Хуулийн сургуулийн вэйб хаяг, сүүлд нэвтэрсэн 2015 оны 05 сар.

68 http://admission.snu.ac.kr/graduate/law, Сөүлийн Үндэсний их сургуулийн Хуулийн сургуулийн вэйб хаяг, сүүлд нэвтэрсэн 2015 оны 05 сар.

69 Herbert M. Kritzer, Law Schools and the Continuing Growth of the Legal Profession, 3 Onati Socio-Legal Series 450 (2013), p.458. This article is available at http://scholarship.law.umn.edu/faculty _artic les/3.

70 Data from the 2013 Annual Questionnaire ABA approved Law school tuition history data. This is available at http://www.americanbar.org/content/dam/aba/administrative/legal_education_and_ admissions _to_the_bar/statistics/lawschool_tuition_averages_by_year_public_private.xls-58k-2014-06-03. Last visited on 11 May 2015.

71 Herbert M. Kritzer, Law Schools and the Continuing Growth of the Legal Profession, 3 Onati Socio-Legal Series 450 (2013), p.463

72 Richard W. Bourne, The Coming Crash in Legal Eductaion: How We Got Here, and Where We Go Now?,
Creighton Law Review/Vol. 45 (2012), p.672

73 W.D. Henderson and R.M. Zahorsky, The Law School Bubble. Aba Journal [online], 98 (1) (2012), p.32.Availableathttp://www.abajournal.com/magazine/article/the_law_school_bubble_how_long_will_it_last_if_law_grads_cant_pay_bills/.

74 Энэ талаар дэлгэрэнгүйг Richard W. Bourne, The Coming Crash in Legal Education: How We Got Here, and Where We Go Now?, Creighton Law Review/Vol. 45 (2012); W.D. Henderson and R.M. Zahorsky, The Law School Bubble (2012); B.Z. Tamanaha, How To Make Law School Affordable (2012), New York Times, 1 Jun, 23 зэргээс үзнэ үү.

75 Бохироор буюу Brutto.

76 http://law.snu.ac.kr/page/master_scholarships.php Сөүлийн их сургууль. http://www.korealawschool .com/korea.asp?ai=20  Кореа их сургууль, http://lawschool.knu.ac.kr/admission/05.htm Кёонбук их сургуулийн дундаж дүнгийн үзүүлэлтээр, сүүлд нэвтэрсэн 2015 оны 5 дугаар сар.

77 Richard W. Bourne, The Coming Crash in Legal Eductaion: How We Got Here, and Where We Go Now?, Creighton Law Review/Vol. 45 (2012), pp.654-655

78 Ibid, p.656

79 Ibid. Энэ судалгааны хавсралтад дурдсан.

80 Жишээ нь § 15 Abs. 4 SaechsJAPO, http://www.lexsoft.de/cgi-bin/lexsoft/justizportal_nrw.cgi?xid=251795,16, сүүлд нэвтэрсэн 2015.05.27.

81 Praedikatsexamen нь дундаас дээгүүр гэсэн үнэлгээ бөгөөд ихэнх төгсөгчид энэхүү үнэлгээг авахыг зорьдог ба ийм үнэлгээ авсан төгсөгч ажил олох асуудал дээр санаа зовох шаардлагагүй болдог.

82 http://terms.naver.com/entry.nhn?docId=1160921&cid=40942&categoryId=31729 Солонгос улсад эрдмийн зэргийг ерөнхийд нь бакалавр, магистр, доктор, академич гэж 4 ангилдаг. Магистр докторын зэргийг мэргэшсэн болон Эрдмийн гэж 2 ангилдаг. Тус хуулийн сургуулийн 3 жилийн сургалтыг дуусгасны дараа мэргэшсэн магистрын зэрэг олгодог байна.

83 서울대학교 법학전문대학원 전문박사학위과정 운영규정 제 6조 2항, Сөүлийн Үндэсний их сургуулийн
хуулийн мэргэжлийн сургуулийн мэргэжлийн доктор сургалтын удирдлагын журмын 6 дугаар зүйлийг 6.2 дахь хэсэг

84 http://blog.naver.com/wjdwo331/220235257180, сүүлд нэвтэрсэн 2015.05.15

85 Dr. Veronica L. Taylor, The Law School Model of the United States: Development, Lessons and Future Trends, in Erkh zuin bolovsrolyn shinechlel (Report collections of International Conference), National Legal Institute Press, 2013, p. 101

86 http://www.criticalthinking.org/pages/socratic-teaching/606, Сүүлд нэвтэрсэн 2015. 05.20

87 Ibid, pp. 95-96

88 This data is available at http://www.americanbar.org/content/dam/aba/administrative/legal_education _and_admissions_to_the_bar/statistics/2014_law_graduate_employment_data_042915.authcheckdam.pdf. Last visited on 11 May 2015.

89 Үүнд хуулийн фирм, бизнесийн болон төрийн байгууллагын ажлын байр хамаарна (гэхдээ паралегал зэрэг зарим ажлын байр хамаарахгүй). Мөн шүүгчийн туслах (judicial clerk) багтана.

90 Урт хугацааны ажлын байр (Long-term position) гэж нэг жилээс дээш тодорхой болон тодорхой бус хугацааны ажлын байрыг хэлнэ.

91 Full-time гэдэгт долоо хоногт доод тал нь 35 цаг ажиллахыг ойлгоно. Богино болон урт хугацааны ажлын байрны аль нь ч байж болно.

92 Богино хугацааны ажлын байр (short-term position) нь нэг жилээс бага тодорхой хугацаатай ажлын байр юм.

93 Part-time гэдэгт долоо хоногт 35 цагаас бага ажиллахыг ойлгоно. Богино болон урт хугацааны ажлын байрны аль нь ч байж болно.