Жамбалдоржийн Сайнхишиг : Төв банкны хараат бус байдлыг Үндсэн хуулиар баталгаажуулах нь: Үндсэн хуулийн эдийн засгийн онолын хандлага

Бүтээлийн нэр

Төв банкны хараат бус байдлыг Үндсэн хуулиар баталгаажуулах нь: Үндсэн хуулийн эдийн засгийн онолын хандлага

Зохиогч

Хэлбэр

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Салбар

Бүтээлийн товч

Монгол Улсад Төв банкны хараат бус байдлын эрх зүйн баталгааг Үндсэн хуулийн эрх зүйн түвшинд авч үзэх асуудлыг дэвшүүлж байгаа нь чухал сэдэв гэж үзэж байна.
Учир нь сүүлийн жилүүдэд Монголбанк Засгийн газартай хамтарсан "Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр", эдийн засгийн тодорхой салбарт чиглэсэн санхүүжилтийн эх үүсвэр банкинд олгох арга хэмжээ, зах зээлийн бус зарчмаар валютын ханшийн зөрүүний хөнгөлөлт үзүүлж тогтоосон санхүүгийн үүсмэл хэрэгслийн хэлцэл болон хуулийн зохицуулалтаас гадуур хийгдсэн зарим хэлцэл нь зах зээлийн хүүгээс хөнгөлөлттэй хүү тооцох, ханшийн зөрүүг банк, хуулийн этгээдэд олгох замаар хийгдсэн төсвийн шинж чанартай үйл ажиллагаа болсон нь төв банкны бүтэц, хараат бус байдлын эрх зүйн баталгааны талаар нухацтай авч үзэхийг шаардлагатайг харуулж байна.
Монголбанкны удирдлага сонгуулийн мөчлөгтэй давхцаж, солигддог, Улсын Их Хурал болон Засгийн газраас мөнгөний бодлогыг хэрэгжилтийг алдагдуулах арга хэмжээ, хөтөлбөрийг Монголбанкинд үүрэг, зөвлөмж байдлаар өгч, хэрэгжүүлж байгаагаас нийгэм, эдийн засагт төв банк үнийн тогтвортой байдлыг хангах үндсэн чиг үүргээ хангалттай гүйцэтгэж чадахгүй байна гэсэн шүүмжлэл дагуулж байна.
Мөнгөний бодлого, төв банкны удирдлагын томилгоог улс төрийн институци шийдвэрлэж байна. Улс төрийн шийдвэр гаргалтын үндсэн баримт бичиг нь Үндсэн хууль болохын хувьд төрийн эрх мэдлийг ард түмний эрх ашигт нийцүүлэн дүрэмлэж өгөөгүйгээс ашиг хонжоо хайх сэдэл, сонгуулийн амлалт зэрэг хүчин зүйлийн улмаас төрийн шийдвэрт явцуу эрх ашиг нөлөөлөх үзэгдэл манай улсыг мөн тойрсонгүй.
Дээрх асуудлын шалтгааныг төв банкны үндсэн чиг үүргийг зөв тодорхойлоогүй, хараат бус байдлын баталгаа хангагдаагүйн улмаас тус институцид улс төрийн нөлөөлөл орж байгаатай холбоотой гэж үзэж байна.
Эдгээр үзэгдэл харилцааны мөн чанар, шалтгаан, үр дагаврыг шинжлэн судлахын тулд энэ удаагийн илтгэлээр улс төр, эдийн засаг, эрх зүйн онолын салбар дундын зарим шинэ чиг хандлага, арга зүйн үүднээс төв банкны бие даасан байдлын эрх зүйн баталгааны асуудлыг үндсэн хуулийн түвшинд хөндөн авч үзэхийг зорив.

Түлхүүр үг

Төв банкны хараат бус байдал, эрх зүйн баталгаа, Үндсэн хуулийн эдийн засгийн онол,

Бичигдсэн огноо

2019-04-22

Хуудсын тоо

Хэл

Монгол

Бүтээл

Бүрэн эхээр нь үзэх

Байршуулсан огноо

2023-11-30

Товч мэдээлэл үзсэн

1361

Бүрэн эхээр нь үзсэн

Эшлэлийн тоо

Санал болгож буй эшлэлийн загвар

Ж.Сайнхишиг “Төв банкны хараат бус байдлыг Үндсэн хуулиар баталгаажуулах нь: Үндсэн хуулийн эдийн засгийн онолын хандлага” (2019), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1720

Цуглуулганд нэмэх

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх

Эшлэлүүд

[1] Монгол банк (2017), Төв банк (Монголбанк)-ны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн үр нөлөөг үнэлэх ажлын тайлан, 6-р тал. http://forum.parliament.mn/projects/227 (Цаашид “Үр нөлөөний тайлан” гэх)

[1] Үр нөлөөний тайлан, 12-р тал.

[1] “Хувь хүмүүсийн харилцааг зохицуулах институци, дүрэм журмуудын ажиллах шинж чанар, мөн эдгээр институци ба дүрэм журам сонгогдох процессыг судалдаг <судалгааны хөтөлбөр>” гэж түүнийг тодорхойлжээ. Buchanan, J. M. (1990) “The Domain of Constitutional Economics.” Constitutional Political Economy 1: 1 –18.

[1] The collected works of James Buchanan (2001), Volume 16 : Choice, Contract, and Constitutions, p. 4.

[1] Н.Лүндэндорж, Ж.Сайнхишиг, (2015) Үндсэн хуулийн эдийн засгийн үзэл баримтлалын үүднээс Монгол Улсын Үндсэн хуулийг шинжлэх нь, Хууль дээдлэх ёс сэтгүүл, цуврал 4 (54)

[1] Эдийн засгийн анализын үндсэн арга хэрэгсэл нь “зөвхөн хувь хүн л сонголт буюу үйлдэл хийдэг” гэсэн арга зүйн индивидуализмын үзэл юм. The collected works of James Buchanan (2001), Volume 16: Choice, Contract, and Constitutions, p. 8.

[1] Төрийг олон янзын чиг үүрэг, чадвартай олон мянган хүний оролцдог туйлын цогц харилцан үйлчлэлийн процесс юм гэж шийдвэр гаргах тогтолцоо талаас нь тодорхойлсон байдаг.

The collected works of James Buchanan (2001), Volume 16, Choice, Contract, and Constitutions, p. 46.

[1] Douglass C. North, Institutions, Institutional Change, and Economic Performance, (New York: Cambridge University Press, 1990), p. 3.

[1] Buchanan, J. M. (1990) “The Domain of Constitutional Economics.” CPE 1: 1 –18.

[1] Фрэнсис Фукуяма, Улс төрийн тогтолцооны сурвалж: Хүний үүслийн өмнөхөөс Францын хувьсгал хүртэл, УБ., 2014, 306-р тал.

[1] Congleton, R. (2003). The Contractarian Constitutional Political Economy of James Buchanan, p. 3.

[1] The collected works of James Buchanan (2001), Volume 16 : Choice, Contract, and Constitutions, p. 307.

[1] Yeager, L. B. (1962). In search of a monetary constitution (1st ed.). Cambridge: Harvard University Press.

[1] White, L. H. (2015). Renewing the search for a monetary constitution. Washington, DC: Cato Institute

[1] White, L. H. (2015). Renewing the search for a monetary constitution. Washington, DC: Cato Institute. ix.

[1] Buchanan, J. M. (2015), The value of money as a constitutionalized parameter: Renewing the search for a monetary constitution. Washington, DC: Cato Institute.

[1] Ekkehard A. Kohler, Viktor f. Vanberg (2015), The Constitutionalization of money: A constitutional economics perspective: Renewing the search for a monetary constitution. Washington, DC: Cato Institute.

[1] Veil of ignorance, John Rawls (1971) A Theory of Justice

[1] Van Den Hauwe, Ludwig (2017): Monetary Constitutionalism: Some Recent Developments, p. 13-14. https://mpra.ub.uni-muenchen.de/87869/

[1] BIS, (2010), Public governance of central banks: an approach from new institutional economics, p. 41.

[1] https://www.constituteproject.org/search?lang=en&key=bank&status=in_force 2019.04.21-ний өдөр хандсан.

[1] "The Congress shall have power ... to coin money, regulate the value thereof, and of foreign coin, and fix the standard of weights and measures." Article I, section 8, Clause 5, The Constitution of the United States of America (1787).

[1] Article I, section 8, The Constitution of the United States of America (1787).

[1] The Federal Reserve Act of 1913

[1] BIS, (2009) Issues in the Governance of Central Banks, p. 58.

[1] 200.3-т “Төв банк мөнгөний бодлогын хөтөлбөрийг боловсруулах, батлах, хэрэгжүүлэх эрхийг эдэлнэ.”,

[1] 161-р зүйлд “... Банк нь мөнгөний бодлогыг хараат бусаар хэрэгжүүлэх ... онцгой эрхтэй.”

[1] 5.1. Монгол Улс дэлхийн эдийн засгийн хөгжлийн түгээмэл хандлага, өөрийн орны өвөрмөц онцлогт нийцсэн олон хэвшил бүхий эдийн засагтай байна.

[1] Ashraf Khan (2017), IMF Working paper, Central Bank Legal Frameworks in the Aftermath of the Global Financial Crisis, p. 27.

[1] Үр нөлөөний тайлан.

[1] Үр нөлөөний тайлан, 18-р тал.

[1] Үр нөлөөний тайлан, 13-р тал.

[1] Ashraf Khan (2017), IMF Working paper, Central Bank Legal Frameworks in the Aftermath of the Global Financial Crisis, p. 31.

[1] Үр нөлөөний тайлан, 16-р тал,

[1] Жишээ нь, Польшийн Үндсэн хуулийн 227.3-т “Сейм Улсын ерөнхийлөгчийн хүсэлтийн дагуу Үндэсний банкны ерөнхийлөгчийг 6 жилийн хугацаагаар томилно” гэжээ.

[1] Жишээ нь, Польшийн Үндсэн хуулийн 198.1-д Үндэсний банкны ерөнхийлөгч Үндсэн хууль, хууль зөрчсөн бол Үндсэн хуулийн шүүхийн өмнө үндсэн хуулийн хариуцлага хүлээхээр заажээ.

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ