Бүтээлийн нэр
Монгол улс дахь генетик нөөцийн тухай хуулийн хэрэгжилт ба байгалийн тэнцэл алдагдахаас хамгаалуулах эрхийн хууль зүйн асуудал
Зохиогч
Цэнджавын Амарсанаа
Хэлбэр
Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл
Салбар
Үндсэн хуулийн эрх зүй, Захиргааны эрх зүй, Байгаль орчины эрх зүй, Хууль & Технологи
Бүтээлийн товч
Орчин үед эрчимтэй хөгжиж буй биологийн салбарт хамаарах генетикийн шинжлэх ухаан нь хүрээлэн буй орчинд тодорхой хэмжээний нөлөөллийг бий болгож байна. Хэдийгээр ашгийн төлөө хуулийн этгээдийн ашиг орлогыг нэмэгдүүлэх, дэлхийн хүн амын хүнсний эх үүсвэрийн хангамжийг сайжруулж буй боловч сөрөг үр дагавар бий болгох эрсдэлтэй үүсч байна. Тухайлбал, газар тариалангийн салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй хүн, хуулийн этгээдүүд генийн өөрчлөлтэй буюу хувиргасан организмын тариалах нь байгалийн өөрийн зүй тогтолд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэл бий болж байна. Учир нь дэлхийн хүн ам хүнс, тэжээлийн дутагдалтай 3.1 тэрбум хүн байдаг гэсэн тооцоо байдаг бөгөөд энэ нь жил бүр 795 сая хүүхдийн амийг авч оддог. Дэлхийн өлсгөлөнг арилгаж, байгаа бүх нутгаа шавхахгүйгээр өсөн нэмэгдэж буй хүн амаа тэжээхийн тулд газрыг бүрэн хэмжээгээр ашиглахын тулд өндөр ургац авах шаардлагатай байна. Энэ хэрэгцээ шаардлагын үүднээс ургамлын хортон шавьжаас хамгаалах зорилгоор зориудаар генетикийг өөрчлөх буюу инженерчлэл хийн засварлаж байна. Гэтэл уг генийн өөрчлөлт нь хүрээлэн буй орчинд амьдарч буй амьд биест хэрхэн нөлөөлж буй талаар судалгаа хомс байгаа нь сөрөг үр дагавар үүсгэж болзошгүй юм. Мөн нөгөөтээгүүр байгаль дээрх ховордож буй амьтан, ургамал, бичил биетийг генийн инженерчлэл хийх замаар хадгалан хамгаалан авч үлдэх судалгаа шинжилгээ хийх хэрэгцээ тулгарч байна. Хүрээлэн буй орчны тэнцвэрт байдлын алдагдал нь хүний амьдралд шууд нөлөөлөх бөгөөд байгалийн тэнцэл алдагдахаас хамгаалуулах эрх зөрчигдөх юм. Хүний эрхийг хамгаалах, сайн сайхан, хүрээлэн буй орчны тэнцвэрт байдлыг хадгалах үүднээс генийн инженерчлэлийн талаар хуулийн зохист зохицуулалтыг бий болгох хэрэгжүүлэх шаардлага зайлшгүй бий болж байна. Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт нэн ховор, устгах аюул нүүрлэсэн амьтан, ургамал оршин тогтнож байгаа бөгөөд тэдгээрийг хамгаалах, ашиглах, судлах чиглэлээр 2021 онд Генетик нөөцийн хуулийг баталсан. Уг судалгааны зорилт нь тус хуулийн хэрэгжилтэд дүн шинжилгээ хийх, цаашид улс орнууд генийн инженерчлэлийн үр шимийг хэрхэн хүртэж буй талаар тогтоох юм.
Түлхүүр үг
Ген, генетик нөөц, генийн инженерчлэл, ДНХ, хүний эрх, Биологийн олон янз байдлын тухай конвенц, Нагоягийн протокол
Бичигдсэн огноо
2024-10-10
Хуудсын тоо
17
Хэл
Монгол
Бүтээл
Бүрэн эхээр нь үзэх
Байршуулсан огноо
2025-05-02
Товч мэдээлэл үзсэн
656
Бүрэн эхээр нь үзсэн
14
Эшлэлийн тоо
33
Санал болгож буй эшлэлийн загвар
Ц.Амарсанаа “Монгол улс дахь генетик нөөцийн тухай хуулийн хэрэгжилт ба байгалийн тэнцэл алдагдахаас хамгаалуулах эрхийн хууль зүйн асуудал” (2024), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/2386
Цуглуулганд нэмэх
Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх
Эшлэлүүд

1. https://www.gmolabel.org/mn/bilgiler/genetigi-degistirilmis-bitkilerin-cevreye-etkileri/

2. Zohary D, Hopf M, Weiss E (2012).Domestication of Plants in the Old World: The origin and spread of plants in the old world. Oxford University Press.дам ишлэв.

3. Hershey AD, Chase M (May 1952)."Independent functions of viral protein and nucleic acid in growth of bacteriophage".The Journal of General Physiology.36(1): 39–56.

4. Jackson  DA,  Symons  RH,  Berg  P  (October 1972). "Biochemical  method  for  inserting  new  genetic  information  into  DNA  of Simian  Virus  40:  circular  SV40  DNA  molecules  containing  lambda  phage  genes  and  the  galactose  operon  of Escherichia coli".Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America.69(10): 2904–9.

5. Gutschi S, Hermann W, Stenzl W, Tscheliessnigg KH (1 May 1973). "[Displacement of electrodes in pacemaker patients (author's transl)]".Zentralblatt für Chirurgie.104(2): 100–4.

6. Jaenisch R, Mintz B (April 1974)."Simian virus 40 DNA sequences in DNA of healthy adult mice derived from preimplantation blastocysts injected with viral DNA".Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America.71(4): 1250–4.

7. Berg  P,  Baltimore  D,  Brenner  S,  Roblin  RO,  Singer  MF  (June  1975)."Summary  statement  of  the  Asilomar  conference  on recombinant DNA molecules".Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America.72(6): 1981–4

8. US  Supreme  Court  Cases  from  Justia  &  Oyez  (16  June  1980)."Diamond  V  Chakrabarty".2023 оны 10 дугаар сарын 22-нд авсан.

9. "Artificial Genes".Time. 2023 оны 10 дугаар сарын 22-нд авсан.

10. Bratspies R (2007). "Some Thoughts on the American Approach to Regulating Genetically Modified Organisms".Kansas Journal of Law & Public Policy.16(3): 101–31.

11. https://web.archive.org/web/20100616175626/http://isaaa.org/kc/Publications/pdfs/isaaabriefs/Briefs%201.pdf2023  оны  10 дугаар сарын 22-нд авсан.

12. https://web.archive.org/web/20090116155014/http://www.isaaa.org/Resources/Publications/briefs/05/download/isaaa-brief-05-1997.pdf 2023 оны 10 дугаар сарын 22-нд авсан.

13. https://news.google.com/newspapers?nid=2199&dat=19950506&id=A0YyAAAAIBAJ&sjid=jOYFAAAAIBAJ&pg=4631,1776980&hl=en2023 оны 10 дугаар сарын 22-нд авсан.

14. https://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/41/executivesummary/default.asp2023 оны 10 дугаар сарын 22-нд авсан.

15. https://wwfasia.awsassets.panda.org/downloads/lpr_2020_summary_embargo_mon_.pdf2023  оны  10  дугаар  сарын  22-нд авсан.

16. https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/migration/mn/3d44ab80c3712ec40deb6dceebadf821828b7f290e6727fd4d9ccb2cddd171cf.pdf2023 оны 10 дугаар сарын 22-нд авсан.

18. https://www.wipo.int/edocs/lexdocs/laws/en/can/can011en.pdf 2023 оны 10 дугаар сарын 22-нд авсан.

19. https://www.iied.org/sites/default/files/pdfs/migrate/G02787.pdf 2023 оны 10 дугаар сарын 22-нд авсан.

20. https://www.cbd.int/doc/world/au/au-nbsap-v2-en.pdf 2023 оны 10 дугаар сарын 22-нд авсан.

21. “Экологийн аюулгүй байдал. (англ. ecological safety)-үндэсний аюулгүй байдлын бүрэлдэхүүн хэсэг, экологийн өөрийнх нь зүй тогтолт хувьсал өөрчлөлт, гаднын хор уршигт нөлөөллийн үр дагавраас шалтгаалан амьд биес, амьд бодисыг бүхэлд нь багтаасан дэлхийн бөмбөрцгийн байнгын амьдрал явагдах боломжтой орчинд биосферт доройтол, хомсдол, бохирдол, эвдрэл  сүйрэл,  гамшиг  тохиолдохоос  сэргийлж  чадсан  нөхцөл  бүрдсэн  бодит  байдал.”.С.Нарангэрэл. “Монгол  Улсын Хууль зүйн нэвтэрхий толь бичиг”.УБ., 2021 он. 608 дэх тал.

22. Биологийн олон янз байдал гэдэг нь дэлхийдээрх амьд бие организмын олон янз байдал тухайлбал хуурайгазар, далайтэнгис, усан орчны экосистем, экосистемийн бүрэлдэхүүн хэсэг болох амьтан, ургамал зэрэг амьд биет болон тэдгээрийн генетикийн олонянз байдлыг багтаасан нийлмэл ойлголт юм.

23. Эрүүгийн хуулийн Хорин дөрөвдүгээр бүлэг. Хүрээлэн байгаа орчны эсрэг гэмт хэрэг.

24. Зөрчлийн тухай хуулийн Долдугаар бүлэг. Байгаль орчин, амьтан, ургамлыг хамгаалах журмын эсрэг зөрчил.

25. Сэргэн ургах чадварын ангилалтын судалгаа Хавсралт No1-ээс үзнэ үү.

26. Хамгааллын статусын судалгаахавсралт No2-оос үзнэ үү.

27. Ховор  амьтны  жагсаалтыг Монгол  Улсын Засгийн  газрын  2012  оны  7  дугаар  тогтоолын  1  дүгээр  хавсралт https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=202964&showType=1-аас үзнэ үү.

28. https://wwfasia.awsassets.panda.org/downloads/monitoring_sudalgaa_arga_zui.pdf

29. https://d.parliament.mn/tusul/c559f76b-1884-44ec-b34e-ee9afbbb2fccхуулийн төсөл үзнэ үү.

30. Генетик нөөцийн тухай хуулийн 21 дугаар зүйл.

31. "амьтан" гэдэгт Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байнга буюу түр нутагшсан хөхтөн, шувуу, мөлхөгч, хоёр нутагтан, загас, хавч хэлбэртэн, шавьж, зөөлөн биетэн, эгэл биетэн хамаарна;

32. "ургамал" гэдэгт Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт ургадаг байгалийн болон таримал ой, мод, бүх төрлийн дээд, доод ургамал хамаарна;

33. “бичил биетэн" гэж энгийн нүдэнд үл үзэгдэх нэг ба олон эст амьд бие, вирусийг;
 

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ

2025 оны 5 дугаар сарын эрэлттэй бүтээлийн чансаа

3 days ago

S2EP20. Б.Дөлгөөн & Н.Хулан: Захиргааны хэм хэмжээний акттай холбоотой маргаан шийдвэрлэсэн шүүхийн шийдвэрийн судалгаа

1 week ago

Д.Ганзориг - "Хуульчдын холбоо ба Захиргааны эрх зүй" сэдэвт хүндэтгэлийн лекц

2 weeks ago

“Хиймэл оюун ба эрх зүйн тогтолцоо” олон улсын эрдэм шинжилгээний хурал

2 weeks ago

Бусад мэдээ, мэдээлэл

ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭРИЙН ХУРААНГУЙ

Бүгд