Хүүхлээ Одонтуяа : Үндсэн хуульт ёс ба үндсэн хуульд нийцээгүй нэмэлт, өөрчлөлт

Бүтээлийн нэр

Үндсэн хуульт ёс ба үндсэн хуульд нийцээгүй нэмэлт, өөрчлөлт

Зохиогч

Хүүхлээ Одонтуяа

Хэлбэр

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Салбар

Үндсэн хуулийн процесс

Бүтээлийн товч

Улс орнууд улс төрийн аливаа эрсдлийг сөрөн зогсох үндсэн хуулийн чадвар, үндсэн хуулийн үнэт зүйлийг хамгаалах онол, үзэл баримтлал, сургаал, дүрмийг хайж бий болгох гэж хичээсээр байгаа нь энэ салбар эрх зүй амьд бөгөөд тасралтгүй хөгжиж буйг харуулж байгаа явдал гэж эрдэмтэд үздэг. Энэхүү өгүүллээр үндсэн хуульт ёсны чиг хандлагыг тодорхойлж байгаа “Үндсэн хуульт ёс”-ны агуулга, шаардлагын хүрээнд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн 2022.08.15 –ны 02 тоот тогтоолд үл итгэсэн, шүүмжлэсэн, ойлгохыг хүсэхгүй байгаа байдалд “Үндсэн хуульд нийцээгүй нэмэлт өөрчлөлт”- ийн талаар үндсэн хуульт ёсны өнөөгийн чиг хандлага, өөрийн болон зарим улсын Үндсэн хуулийн шүүхийн практикт үндэслэн хариу өгөхийг зорьсон болно.
жич: УИХ 2022 оны 8 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан: Үндсэн хуулийн Цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагааны тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1 -т "Цэц Үндсэн хуулийг зөрчсөн эсэх тухай дор дурдсан маргааныг хянаж дүгнэлт гаргах бөгөөд шаардлагатай бол дахин хянаж, эцэслэн шийдвэрлэнэ:
1/Монгол Улсын Үндсэн хууль, түүнд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтөөс бусад хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэр" нэмэлтээс өмнө бичсэн өгүүлэл болно.
Хэдий хуулинд уг асуудалтай хоблогдсон өөрчлөлт орсон ч судлаачийнхаа хувьд энэхүү бичсэн өгүүллийнхээ агуулгад итгэл үнэмшил хэвээр байгаа.
Үндсэн хуульт ёсны өнөөгийн чиг хандлагаар үндсэн хуулийн шүүхийн идэвхитэй байдлыг дэмжсэн байдаг ч шүүх өөрийг хязгаарлах асуудлыг судлаачид цаашид судлах нь зүйтэй гэж үзэж байна.

Түлхүүр үг

Үндсэн хуульт ёc (constitutionalism), Үндсэн хуулийн өөрчлөлт, хувьсал (Constitutional changes and evolution), Шүүх эрх мэдлийн хүрээг тэлэх хандлага ( The trend towards expanding the scope of judicial activism), Үндсэн хуульд нийцээгүй үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт (unconstitutional amendment )

Бичигдсэн огноо

2022-07-22

Хуудсын тоо

Хэл

Монгол

Бүтээл

Бүрэн эхээр нь үзэх

Байршуулсан огноо

2025-03-24

Товч мэдээлэл үзсэн

480

Бүрэн эхээр нь үзсэн

Эшлэлийн тоо

Санал болгож буй эшлэлийн загвар

Х.Одонтуяа “Үндсэн хуульт ёс ба үндсэн хуульд нийцээгүй нэмэлт, өөрчлөлт” (2022), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/2345

Цуглуулганд нэмэх

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх

Эшлэлүүд

[1] Don E. Fehrenbacher, Constitutions and Constitutionalism in the Slaveholding South (University of Georgia Press, 1989) at p. 1. ISBN 978-0-8203-1119-7 (Сүүлд үзсэн. 2022.09.27)

[2] Hirschl, Ran (2004) "The Political Origins of the New Constitutionalism," Indiana Journal of Global Legal Studies: Vol. 11 : Iss. 1 , Article 4. Р.71. https://www.repository.law.indiana.edu/ijgls/vol11/iss1/4 (Сүүлд үзсэн . 2022.9.27)

[3] Ronald Dworkin. A Bill of rights for Britain 13-14 (1990) (hereinafter RIGHTS FOR BRITAIN). https://books.google.mn/books/about/A_Bill_of_Rights_for_Britain.html?id=D_OJAAAAMAAJ&redir_esc=y (Сүүлд үзсэн. 2022.09.27)

[4 ] Ж.Амарсанаа. “Үндсэн хуулийн хямрал”.-// “Улсын Үндсэн хуульт ёсны хөгжлийн чиг хандлага” УБ., 2012.

[5 ] Ч.Өнөрбаяр. “Орчин үеийн үндсэн хуульт ёсыг тодорхойлох нь”. https://nli.gov.mn/?p=369 (Сүүлд үзсэн. .2022.09.22 )

[6 ] Ц.Сарантуяа. “ Үндсэн хуулийн шүүхийн шийдвэрийн хууль зүйн үр нөлөөг дээшлүүлэх нь” -//.Үндсэн хуульт ёсны төлөвшил, цаашдын хандлага. УБ., 2012.[ 7] https:// www.venice.coe.int/webforms/documents/ default. aspx?pdffile=CDL-JU(2003)019- (Сүүлд үзсэн..2022.09.22 )

[7 ] https:// www.venice.coe.int/webforms/documents/ default. aspx?pdffile=CDL-JU(2003)019- (Сүүлд үзсэн..2022.09.22)

[ 8] https://old.legalinfo.mn/law/details/1119?lawid=1119(Сүүлд татсан..2022.09.22

[9 ] https://old.legalinfo.mn/law/details/1120?lawid=1120 (Сүүлд үзсэн.2022.09.22 )

[10 ] Б.Батбаяр. “Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн түүх ба үндсэн хуулийн зөрчил”. Эрх зүй сэтгүүл.2019 №1. Цуврал 45.

[11 ] Монгол Улсын Үндсэн хуулиас

Үндсэн хуулийн III бүлгийн 39 дүгээр зүйл :

Гучин есдүгээр зүйл.

/Энэ зүйлийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр баталсан Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтөөр өөрчлөн найруулсан./

1.Засгийн газар Ерөнхий сайд, гишүүдээс бүрдэнэ. Ерөнхий сайд болон Засгийн газрын дөрвөөс илүүгүй гишүүн Улсын Их Хурлын гишүүний албан тушаалыг хавсарч болно.

/Энэ хэсгийн "... Ерөнхий сайд болон Засгийн газрын дөрвөөс илүүгүй гишүүн Улсын Их Хурлын гишүүний албан тушаалыг хавсарч болно." гэснийг 2022 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдөр баталсан Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан өөрчлөлтөөр 2022 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдрөөс эхлэн хүчингүй болсонд тооцсон./

[12] Секуляризм” гэдэг нь засгийн газар болон хуулийн бусад эх сурвалж нь аливаа шашнаас тусдаа байх ёстой гэсэн ойлголт юм. Нэг талаас шашингүй үзэл гэдэг нь шашны хууль, сургаалаас ангид байх, шашны асуудалд төвийг сахисан байх ёстой төр, нийгмийн зүгээс шашны итгэл үнэмшилд дарамт учруулахгүй байхыг хэлнэ. Нөгөө талаас шашингүй үзэл гэдэг нь хүмүүсийн үйл ажиллагаа, ялангуяа улс төрийн үйл ажиллагаа нь нотлох баримт, баримтад тулгуурлаж, шашны хөндлөнгийн оролцоотойгоор нэг талыг баримтлахгүй байх ёстой гэсэн ойлголтыг илэрхийлж болно.

[13]https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%81 (Сүүлд үзсэн..2022.09.22 )

[14]https://academic.oup.com/icon/article/13/3/655/2450806 (Сүүлд үзсэ.2022.09.22 )

[ 15] Ж.Амарсанаа. “Үндсэн хуулийн хямрал”. -//. Үндсэн хуульт ёсны төлөвшил, цаашдын хандлага”. УБ., 2012.

[ 16] Н.С.Бондарь. “Үндсэн хуульт шүүхт ёсны үзэл баримтлал: Орос улсын Үндсэн хуулийн шүүхийн шүүн таслах ажиллагааны практикийн хүрээнд асуудлыг тавих нь“. -//. “Үндсэн хуульт ёсны төлөвшил, цаашдын хандлага” УБ., 2012.