Монгол Улсын Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт ба хүний үндсэн эрх

Намжилдоржийн Мөнхзул

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Үндсэн хуулийн эрх зүй

Үндсэн хуулийн мөн чанар нь төрийн эрх мэдлийг хууль зүйн арга хэрэгслээр хязгаарлаж, улмаар нийгмийн үнэт зүйлсийн нэг болох хүний эрх, эрх чөлөөг иш болгосон төрийн удирдлагын хэлбэрийг эрх мэдэл хуваарилах онолын дагуу бий болгож, нийгмийн ашиг сонирхолд үйлчлэхэд оршино.
Үндсэн хуулийн үзэл санаа нь тухайн улсын эрх зүйн тогтолцооны хөдлөшгүй чиг баримжаа болж, хуулиас дээгүүр буюу гадуур хэн нэгний аливаа хүсэл зориг ноёрхох явдлыг хязгаарлахад оршино.
Үндсэн хуулийн философи ч ялгаагүй хуулийн амин сүнс болох хүний эрхийг хамгаалж, улс төрийн өөрчлөлт, сонгуулийн үр дүн, хүчтэй тэнцвэрийн харьцаанаас үл хамааран засаглалыг хязгаарлаж байхын тулд тэрээр тогтвортой үйлчилж, нийгэмд тогтсон эрх зүйн дэг журмыг суурь бүтцээрээ баталгаатай хангах ёстой.

Үндсэн хууль нь өөрчлөгдөшгүй зүйл биш бөгөөд нийгмийн хувьслыг дагаж эсхүл дагуулж Үндсэн хуульд зохих өөрчлөлтийг цаг тухайд нь оруулж байх нь зүй ёсны үзэгдэл юм. Ингэж өөрчлөхдөө хүний жам ёсны эрхийг тусгаж, баталгаажуулсан, Үндсэн хуулийн үнэт зүйлсийг баримжаалж, эрх мэдлийг хуваарилсан, хууль зүйн зөв техникээр илэрхийлэгдэж, хамгаалагдсан байх дархлааг алдагдуулахгүй байх учиртай.
Үндсэн хуулийн язгуур үзэл баримтлалын нэг нь хүний дээдэлж, эрх чөлөөт байдлыг хүлээн зөвшөөрөх явдал бөгөөд энэ утгаараа Үндсэн хууль нь ард түмний бүрэн эрхийг тунхаглаж, түүний баталгааг хангах нийтлэг шинжтэй байдаг.
Монгол Улсын Үндсэн хуулиудад оруулж ирсэн нэмэлт, өөрчлөлтүүдийг судалж, Үндсэн хуулийн мөн чанарын шалгуур болох хүний үндсэн эрхийг хангах, хамгаалахад чиглэгдсэн эсэхэд дүн шинжилгээ хийсэн.

Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт, хүний үндсэн эрх, хүний үндсэн эрхийг хангах баталгаа

2020-06-01

7

Монгол

Бүрэн эхээр нь үзэх

2022-11-09

3142

52

24

Н.Мөнхзул “Монгол Улсын Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт ба хүний үндсэн эрх” (2020), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1393

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх

Б.Чимид., Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал: Хүний эрх, шүүх эрх мэдэл /2-р дэвтэр/, УБ, 2004, 14 дэх талБ.Нармандах., Хүний эрхийн ойлголт, үндсэн асуудлууд, УБ, 2009, 32 дахь талӨрнөдийн улс орнуудад тогтсон стандарт ойлголтоор олон улсын гэрээнд заасан эрх, эрх чөлөөг “хүний эрх”, аль нэг улсын Үндсэн хуулиар баталгаажуулсан эрх, эрх чөлөөг “үндсэн эрх” гэж нэрлэдэг. Олон улсын эрх зүйч (PhD), Австралийн Үндэсний Их Сургуулийн зочин судлаач Г.Нарантуяа. http://www.jargaldefacto.com/article/khunii-erkh-khuuli-zuin-oilgoltХ.Тэмїїжин., “Їндсэн хуулийн дархлаа ба хамгаалалт” өгүүлэл, Їндсэн хуулийн їзэл баримтлалын асуудал сэдэвт бага хурлын эмхтгэл, УБ., 2005Ш.Цогтоо., Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахад баримтлах хориглсон ба хязгаарласан хэм хэмжээ, олон улсын нийтлэг жишиг, Үндсэн хуулийн эрх зүйн тулгамдсан асуудал: онол, арга зүй, хэрэгжилт, УБ, 2017, 188 дахь талЦ.Сарантуяа., “Үндсэн хуулийн үнэт зүйл, түүний хэрэгжилт” илтгэл, “Үндсэн хуулийн болон захиргааны эрх зүйн үндсэн асуудал" олон улсын эрдэм шинжилгээний хурлын эмхэтгэл, Эрх зүй сэтгүүл, УБ, 2018, 106 дахь тал Б.Нармандах., Үндсэн хуулийн эрх зүй, УБ, 2017, 34 дэх талМонгол Улсын Үндсэн хуульд  нэмэлт, өөрчлөлт оруулах  журмын тухай хууль. http://legalinfo.mn/law/details/368?lawid=368.Мөн тэнд 39 дэх талТөрийн мэдээлэл сэтгүүл, 2011, №3А.Бямбажаргал, Б.Батбаяр., Монгол Улсын Үндсэн хуулиуд /1924, 1940, 1960, 1992 он/, 1924 оны Үндсэн хуулийн 1 дүгээр бүлэг, 4 дүгээр бүлэг, УБ, 2020, 3, 11 дэх тал Б.Нармандах., Хүний эрхийн ойлголт, үндсэн асуудлууд, УБ, 2009, 38 дахь талБ.Чимид., Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, Нэгдүгээр дэвтэр, УБ, 2004, 100 дахь талЧ.Өнөрбаяр., “Монгол улс дахь Үндсэн хуульт ёсны хөгжил, түүний чиг хандлага”, Үндсэн хуулийн эрх зүйн тулгамдсан асуудал: онол, арга зүй, хэрэгжилт, УБ, 2017, 123, 124 дэх талТєрийн мэдээлэл., УБ, 2000, №47 /184/ тусгай дугаарhttps://www.legalinfo.mn/law/details/367?lawid=367Ч.Энхбаатар нар., Монгол Улсын 1992 оны Үндсэн хуулийн хэрэгжилтийн байдалд хийсэн дүн шинжилгээ, УБ, 2016, 125, 126 дахь талЖ.Лүндээжанцан нар., Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийн тайлбар, УБ, 2017Х.Тэмїїжин.,” Їндсэн хуулийн дархлаа ба хамгаалалт”, Їндсэн хуулийн їзэл баримтлалын асуудал сэдэвт бага хурлын эмхтгэл, УБ, 2005“Үндсэн хуулийн үзэл баримтлалын асуудал” сэдэвт бага хурлын материалын эмхтгэл, 2005, 55-61 дахь тал.Н.Жанцан., “Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 25 жилийн үйл ажиллагаанд хийсэн зарим дүн шинжилгээ, сургамж”, Үндсэн хуулийн эрх зүйн тулгамдсан асуудал: онол, арга зүй, хэрэгжилт, УБ, 2017, 2№ дэх талЦ.Сарантуяа., “Їндсэн хуулийн процессын эрх зїй: суурь ойлголт, тулгамдсан асуудал”, УБ, 2005 он.О.Мөнхсайхан., “Үндсэн хуулийн цэц ба үндсэн эрхийн хамгаалалт” илтгэл, “Үндсэн хуулийн болон захиргааны эрх зүйн үндсэн асуудал" олон улсын эрдэм шинжилгээний хурлын эмхэтгэл, Эрх зүй сэтгүүл, УБ, 2018, 146-184 дэх талЧ.Өнөрбаяр., “Монгол улс дахь Үндсэн хуульт ёсны хөгжил, түүний чиг хандлага”, Үндсэн хуулийн эрх зүйн тулгамдсан асуудал: онол, арга зүй, хэрэгжилт, УБ, 2017, 123, 125 дахь талЦ.Сарантуяа., “Үндсэн хуульт төр ба үндсэн эрх, эрх чөлөө”, Үндсэн хуулийн эрх зүйн тулгамдсан асуудал: онол, арга зүй, хэрэгжилт, УБ, 2017, 144 дэх тал