Бүтээлийн нэр
Улс төрийн намын санхүүжилтэд тавих хяналтын эрх зүйн зохицуулалт
Зохиогч
Баатарын Сарантуяа
Тэмдэглэл
МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулиас эрхлэн гаргадаг ЭРХ ЗҮЙ / NUM LAW REVIEW онол, практик, арга зүйн мэргэжлийн сэтгүүлийн 2023 оны тусгай дугаарт нийтлэгдсэн эрдэм шинжилгээний өгүүлэл.
Хэлбэр
Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл
Салбар
Улс төрийн нам, Улс төр судлал
Бүтээлийн товч
Улс төрийн нам /цаашид, "нам" гэх/ ардчиллын үйл явцад гол үүрэг гүйцэтгэдэг. Энэ чиг үүрэг нь ашиг сонирхлыг нэгтгэн илэрхийлэх, иргэдийн дуу хоолой, сонголтыг хангахуйц бодлого боловсруулах улмаар, засгийн эрхийг авахын төлөө өрсөлдөх замаар төлөөлүүлэгчийн төлөө ажиллах, зарим тохиолдолд хариуцлага нэхэх зэрэг өргөн хүрээг хамардаг. Энэ үүргээ хэрэгжүүлэхийн тулд намд санхүүгийн эх үүсвэр зайлшгүй шаардлагатай. Нам санхүүгийн дэмжлэг авч үйл ажиллагаандаа зарцуулж буй мөнгө нь ямар нэг хариу төлбөргүй, цэвэр, ил тод, эх сурвалжтай байх ёстой. Учир нь эх сурвалжгүй, ил тод бус мөнгөн дэмжлэг нь иргэдийн ашиг сонирхлыг илэрхийлэгч намыг хэн нэгэн мөнгөтэй этгээд эсхүл бизнесээс хараат болгох эрсдэл дагуулдаг. Үүнийг судлаачдын зүгээс намд тавих хяналт тэр дундаа, намын санхүүжилтэд тавих хяналт сул байгаа нь шударга бус, ил тод бус өрсөлдөөнийг бий болгож улмаар Үндсэн хуулиар хамгаалагдсан иргэний улс төрийн тэгш эрхэд халдаж цаашлаад нийгмийг бүхэлд нь авлига, хээл хахуультай, эрүүл бус тогтолцоо руу оруулсан хэмээн үздэг. Намын санхүүжилтийн хяналт сулаас гадна төрөөс үзүүлэх санхүүгийн дэмжлэгийн зохицуулалт байдаггүйгээс үүдэн намууд тэгш өрсөлдөх боломжоор хангадахгүй явсаар ирсэн. Тиймээс 2019 онд Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлөөр намд төрөөс үзүүлэх санхүүгийн дэмжлэгийн зохицуулалтыг Үндсэн хуульд оруулж, 2023 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдөр Улс төрийн намын тухай хуулийг шинэчлэн баталсан. Энэхүү өгүүллээр намын санхүүжилтэд тавих хяналтын тухай ойлголт, олон улсын байгууллагын харьцуулсан судалгаа, намын санхүүжилтэд тавих хяналтыг амжилттай хэрэгжүүлж буй улсуудын эрх зүйн зохицуулалт болон Монгол Улсын Улс төрийн намын тухай хуулийн хүрээнд хийгдсэн шинэчилсэн зохицуулалтыг 1) намын санхүүжилтэд хяналт тавих байгууллага, 2) намын санхүүжилтийн хариуцлага гэсэн элементээр дүгнэж намын санхүүжилтийн хяналтыг үр нөлөөтэй хэрэгжүүлэх арга замыг дүгнэлтээр санал болгоно.
Түлхүүр үг
Улс төрийн нам, намын санхүүжилт, намын санхүүжилтэд тавих хяналт, хяналтын зохицуулалт, хяналт тавих байгууллага.
Бичигдсэн огноо
2024
Хуудсын тоо
23
Хэл
Монгол
Бүтээл
Бүрэн эхээр нь үзэх
Байршуулсан огноо
2025-06-24
Товч мэдээлэл үзсэн
31
Бүрэн эхээр нь үзсэн
1
Эшлэлийн тоо
67
Санал болгож буй эшлэлийн загвар
Б.Сарантуяа “Улс төрийн намын санхүүжилтэд тавих хяналтын эрх зүйн зохицуулалт” (2024), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/2435
Цуглуулганд нэмэх
Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх
Эшлэлүүд

1.     Энэхүү өгүүлэл нь 2023 оны Улс төрийн намын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын хүрээнд бичигдсэн болно.

2.     Ingrid van Biezen, Financing Political Parties and Election Campaigns: Guidelines (University of Birmingham, United Kingdom: Council of Europe Publishing, 2003), 11.

3.     Diamond and Gunther, Political Parties and Democracy. 2001

4.     E. E. Schattschneider, Party Government (New Brunswick, N.J.: Transaction Publishers, 2004).

5.     K.-H. Nassmacher, “Introduction: Political Parties, Funding and Democracy,” Chapter 1 in Funding of Political Parties and Election Campaigns: Handbook Series, (2003).

6.     Мөн тэнд.

7.     Neil Carter et al., The Routledge Handbook of Political Parties (2024).

8.     Мөн тэнд.

9.     Falguera, et al., Funding of Political Parties and Election Campaigns: A Handbook on Political Finance (Stockholm: IDEA, 2014).

10.  Herbert E. Alexander, et al., Comparative Political Finance in the 1980s (Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1989).

11.  Bertrand Badie, Dirk Berg-Schlosser, Leonardo Morliono, International Encyclopedia of Political Science (2011).

12.  Мөн тэнд.

13.  "Шилэн нам: Авлигын эсрэг түншлэл, 'Улс төрийн санхүүжилтийн ил тод байдал, авлигын эрсдэлийн үнэлгээ” судалгааны тайлан, (2018)

14.  Van Biezen, Financing Political Parties and Election Campaigns, 14-15

15.  Мөн тэнд, 15.

16.  Katz, Richard S. "The Problem of Party Finance in Western Democracies." Political Science Quarterly 104, no. 1 (1989): 53–74.

17.  Мөн тэнд.

18.  Koss, Michael. The Convergence of Party Funding Regimes in Western Europe: Towards an Analytical Framework. 2008.

19.  Neil Carter et al., The Routledge Handbook of Political Parties (2024).

20.  Мөн тэнд.

21.  Мөн тэнд.

22.  Van Biezen, Political Parties in New Democracies.

23.  Piccio, Daniela R. "Party Finance." In Handbook of Political Parties, 316-336. London: Sage Publications, 2006.

24.  Maira Martini, Transparency International, Anti-corruption helpdesk, "Political party accountability: intra-party democracy, funding and minimum standards for candidates," Transparency International, Anti-corruption helpdesk, 2013, 2.

25.  Улс төрийн намын болон сонгуулийн санхүүжилт улс төрийн санхүүжилтийн гарын авлага, Нээлттэй (УБ:Нийгэм Форум, АСДҮОУХ, 2018). 42

26.  Улс төрийн намын болон сонгуулийн санхүүжилт улс төрийн санхүүжилтийн гарын авлага, Нээлттэй (УБ:Нийгэм Форум, АСДҮОУХ, 2018). 42

27.  Magnus Ohman, Political Finance Regulations around the World: An Overview of the International IDEA Database (International IDEA, 2012), 42, https://shorturl.at/vBU26.

28.  Martini, "Political party accountability," 2.

29.  Б.Эрдэнэдалай, Улс төрийн санхүүжилт: Олон Улсын туршлага ба Монгол дахь тулгамдсан асуудал, (УБ: 2023), 12.

30.  Magnus Ohman, Political Finance Regulations around the World: An Overview of the International IDEA Database (International IDEA, 2012), 42, https://shorturl.at/vBU26.

31.  Magnus Ohman, Political Finance Regulations around the World: An Overview of the International IDEA Database (International IDEA, 2012), 42, https://shorturl.at/vBU26.

32.  International IDEA, Political Finance Database, https://www.idea.int/data-tools/data/political-finance-database (2024).

33.  ХБНГУ-ын Улс төрийн намын тухай хууль, 23 дугаар зүйл, 2 дахь хэсэг.

34.  Мөн тэнд, 23а дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг.

35.  Мөн тэнд, 21 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг

36.  Мөн тэнд.

37.  БНСУ-ын Үндсэн хууль (1987), 114 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг. 

38.  Мөн тэнд, 114 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг. 

39.  БНСУ-ын Үндэсний сонгуулийн хорооны тухай хууль, 3 дугаар зүйл, 1 дэх хэсэг.

40.  Мөн тэнд, 3 дугаар зүйл, 2 дахь хэсэг.

41.  Мөн тэнд, 3 дугаар зүйл, 3 дахь хэсэг.

42.  Мөн тэнд, 3 дугаар зүйл, 4 дэх хэсэг.

43.  Мөн тэнд, 3 дугаар зүйл, 5 дахь хэсэг.

44.  Улс төрийн намын болон сонгуулийн санхүүжилт улс төрийн санхүүжилтийн гарын авлага, Нээлттэй (УБ:Нийгэм Форум, АСДҮОУХ, 2018).

45.  ХБНГУ-ын Улс төрийн намын тухай хууль (2019), 23а дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг.

46.  ХБНГУ-ын Улс төрийн намын тухай хууль (2019), 31а дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг.

47.  Мөн тэнд, 31б дүгээр зүйл.

48.  Мөн тэнд, 31в дүгээр зүйл.

49.  ХБНГУ-ын Улс төрийн намын тухай хууль (2019), 31 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг.

50.  Мөн тэнд, 31 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг.

51.  NEC, "Election Procedures," https://www.nec.go.kr/site/eng/04/10402020000002020070601.jsp.

52.  NEC, Introduction, 102.

53.  NEC, Introduction, 102.

54.  NEC, Introduction, 102.

55.  Мөн тэнд.

56.  Мөн тэнд, 103.

57.  Мөн тэнд.

58.  Мөн тэнд, 104.

59.  Мөн тэнд.

60.  Мөн тэнд.

61.  2019 оны Монгол Улсын Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн үзэл баримтлал,  https://forum.parliament.mn/projects/612

62.  Улс төрийн намын тухай хууль, (2023), 38 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг.

63.  Мөн тэнд, 31 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэг.

64.  Б.Чимид, Төр, нам эрх зүйн шинэтгэлийн эгзэгтэй асуудал, I дэвтэр (УБ, 2008), 200.

65.  Монгол Улсын Үндсэн хууль, (1992), Жаран зургадугаар зүйл, 1.Үндсэн хуулийн цэц нь Үндсэн хуулийг зөрчсөн тухай маргааныг иргэдийн өргөдөл, мэдээллийн дагуу өөрийн санаачилгаар буюу Улсын Их Хурал, Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Улсын дээд шүүх, Улсын ерөнхий прокурорын хүсэлтээр хянан шийдвэрлэнэ.

66.  Монгол Улсын Үндсэн хууль, (1992), Жаран зургадугаар зүйл, 2.Үндсэн хуулийн цэц энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан үндэслэлээр дараах маргаантай асуудлаар дүгнэлт гаргаж Улсын Их Хуралд оруулна.

67.  Улс төрийн намын тухай хууль, (2023), 26.6 дугаар зүйл.

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ

Өмгөөлөгч мэргэжлийн хариуцлагын даатгалдаа цахимаар хамрагдах боломжтой боллоо

1 week ago

“Шударга ёсны төлөө гүйцгээе – Run for Justice” олон нийтийн гүйлтийн арга хэмжээ болно

1 week ago

S2EP21. М.Маралмаа & Р.Оюундэлгэр: Хяналтын журмаар гаргах гомдолд үндэслэл тогтоох зохицуулалтын хэрэглээ

1 week ago

“Шударга ёсны төлөө гүйцгээе – Run for Justice” олон нийтийн гүйлтэд оролцохыг урьж байна

2 weeks ago

Бусад мэдээ, мэдээлэл

ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭРИЙН ХУРААНГУЙ

Бүгд