[1] S.Castles, H.Haas, M. J. Miller. The age of migration: international population movements in the modern world. 5th ed. Palgrave Macmillan. New York. 2014. 18 p.

[2] International Migration Report 2015: Highlights. United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division. New York. 2016. 5 p.

[3] ILO Global estimates of migrant workers and migrant domestic workers: results and methodology. International Labour Office. Geneva: ILO. 2015. 11 p.

∗ Олон Улсын Хөдөлмөрийн байгууллагын 1949 оны 97 дугаар конвенцийн 11дүгээр зүйлд тодорхойлсноор “Хөдөлмөрийн шилжих хөдөлгөөн хийгч гэдэг нь ажил, хөдөлмөр эрхлэх үндсэн зорилгоор, өөрийн хөрөнгөөрөө нэг улсаас нөгөө улсыг зорин шилжих хөдөлгөөн хийж буй хүнийг хэлнэ.” Migration for Employment Convention (Revised), 1949 (No. 97)            http://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_INSTRUMENT_ID:312242. (Last visited 2017.10.13).

[4] Монгол Улсын Үндсэн хууль. http://www.legalinfo.mn/law/details/367 (Last visited 2017.10.13).

[5] Ц.Мөнх-Оргил. Гадаад шилжих хөдөлгөөний өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудал, шийдвэрлэх арга зам. Хүн амын шилжих хөдөлгөөний асуудлаарх үндэсний дээд хэмжээний уулзалтын эмхтгэл. Улаанбаатар. 2005. 61 дэх тал.

[6] Mongolian citizens residing abroad. 2010 Population and Housing censes of Mongolia. National Statistical Office.  Ulaanbaatar. 2011.22 p.

[7] Засгийн газрын 2010 оны 250 дугаар тогтоолын хавсралт. “Зөгийн үүр” хөтөлбөр.    http://www.legalinfo.mn/law/details/5469 (Last visited 2017.10.13).

[8] Supra 6. 29, 38 pp.

[9] Засгийн газрын 2016 оны 1 дүгээр тогтоолын  хавсралт. “Дэлхийн монголчууд” хөтөлбөр.  

http://legalinfo.mn/annex/details/7039?lawid=11611 (Last visited 2017.10.13).

[10] E-9 төрлийн визний журам шинэчлэгдэх нь Монголчуудад хэрхэн нөлөөлөх вэ?

 http://www.ikon.mn/n/146m (Last visited 2017.10.13).

[11] Гадаадын иргэн, харьяатын газрын үйл ажиллагааны статистик эмхтгэл. Улаанбаатар. 2017. 29-33 дахь тал.

[12] Статистикийн энэ мэдээг Үндэсний статистикийн газрын 2016 оны мэдээ /Дорнод аймагт 34.333, Сүхбаатар аймагт 42.649, Хэнтий аймагт 47.947 хүн ам оршин сууж байна/ -тэй харьцуулан үзэхэд гадаад шилжих хөдөлгөөний цар хэмжээ ямар түвшинд байгаа нь ойлгомжтой юм. http://www.1212.mn/tables.aspx?tbl_id=DT_NSO_0300_004V1&RESIDENT_select_all=0&RESIDENTSingleSelect=&SOUM_select_all=0&SOUMSingleSelect=_0_1_183_182_181_185_184_265_264_263_262_267_261_344_348_346_343_341_345_342_421_422_423_511&Year_select_all=0&YearSingleSelect=_2016&viewtype=table (Last visited 2017.10.13).

[13] Монгол Улсын Хүний хөгжлийн илтгэл 2016. Улаанбаатар. 2016. 8 дахь тал.

[14] Харьяатын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөлд хийх  хавсарга судалгаа. Судалгааны тайлангийн эмхтгэл 1. Хууль зүйн үндэсний хүрээлэн. Улаанбаатар. 2012. 588 дахь тал.

[15] Монгол Улсын хүн ам зүйн хөгжлийн төлөв байдал. УБ. 2008, Ц.Нэргүй нар. Монголын харьяат. Цагаачлалын түүх. УБ. 2006, О.Пунцагдаш. Иргэний харьяалал. УБ. 2002, Х.Мэндсайхан. Монгол Улс дахь гадаадын иргэний харьяаллын асуудал (1921-1940 он) УБ. 2012, Х.Гэрэлчулуун. Хүн амын шилжих хөдөлгөөн. УБ. 2011, Х.Гэрэлчулуун. Иргэний харьяалал ба шилжих хөдөлгөөн. УБ 2013 он, Монгол улсын Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам, НҮБ-ын Хүн амын сан болон Монголын Хүн ам, Хөгжлийн нийгэмлэгийн хамтран 2005 онд хийсэн “Монгол иргэдийн гадаадад хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, үр дагавар” судалгаа, Монгол Улсын Хүний Эрхийн Үндэсний Комисс, Нийгмийн Хамгаалал Хөдөлмөрийн Яам, Улсын Мэргэжлийн Хяналтын Газар, Монгол Улсаас Гадаад орнуудын жижиг, дунд үйлдвэрүүдэд ажиллагсдын холбоо болон Филантропи хөгжлийн төлөө төвөөс хамтран 2007 онд хийсэн “Бүгд Найрамдах Солонгос Улсад Ажиллаж Буй Монгол Иргэдийн Зарим Эрхийн Хэрэгжилт судалгааны тайлан” зэрэг.

[16] Энэ нь ч бас тодорхой шалтгаатай. Нэг жишээ дурьдахад: хүн амын гадаад шилжих хөдөлгөөний анхан шатны мэдээллийн сан бий болгох үндсэн зорилго бүхий, ҮСГ-аас 2005 онд олон улсын жишигт нийцүүлэн шинэчлэн боловсруулсан, аялалын зорилго болон бусад шаардлагатай мэдээллийг агуулдаг бүртгэлийн маягт болох “Монгол Улсын хилээр орох, гарах хуудас”-ыг “хилийн боомтоор нэвтэрч буй зорчигчдын тоо эрс нэмэгдсэн” гэх үндэслэлээр Хил хамгаалах ерөнхий газрын шийдвэрээр 2012 оны 4 дүгээр сарын 15-ны өдрөөс эхлэн  Монгол Улсын иргэд бөглөхгүй гэж шийдвэрлэсэн /Хил хамгаалах ерөнхий газрын танилцуулга. http://zasag.mn/m/border-protection/policy үз. Last visited 2017.10.13/ нь өнгөц харахад иргэдийн хил нэвтрэх үйл ажиллагааг хугацааны хувьд түргэн шуурхай болгож буй мэт боловч нөгөө талаар тус улсын иргэдийн гадаад шилжих хөдөлгөөний талаарх анхдагч, бодит мэдээлэл цуглуулах, дүн шинжилгээ хийх ажиллагааг үндсэнд нь мухардалд ороход хүргэж байна. Харамсалтай нь энэ мэт жишээ ганц үүгээр тогтохгүй. Гэтэл тус улс бүтээн байгуулалтын томоохон төсөл, хөтөлбөрүүдийг эдийн засаг, нийгмийн салбарт хэрэгжүүлж эхэлж байгаатай холбогдон ...өндөр технологийн аж үйлдвэрийн салбарт шаардагдах ажиллах хүчний эрэлт хэрэгцээ эрс нэмэгдэх төлөвтэй байгаа бөгөөд ...Засгийн газраас хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт, шаардлагад нийцсэн ажиллах хүчнийг бэлтгэж, нийлүүлэх ажлыг зохион байгуулахад онцгой анхааран ажиллаж байгаа хэдий ч хөдөлмөрийн зах зээл дээр ... хүний нөөц хангалттай бус байсаар байна.

[17] Supra 2. 3 p.

[18] Дүрвэгч - дайн самууны хор хөнөөлөөс зугтаагч, дайны хөл, улс төрийн хэрэг, худал цуурхал зэргээс болж нутаг орноос алс хол зайлан явах этгээдийг хэлнэ.  https://mongoltoli.mn/search.php?opt=1&ug_id=36790# (Last visited 2017.10.13).

[19] Нэгдсэн Үндэсний Байгууллагаас 1951 онд баталсан  “Дүрвэгсдийн эрх зүйн байдлын тухай конвенц”-ийн 1 дүгээр зүйлд тодорхойлсноор “Refugee” - өөрийн арьс өнгө, шашин шүтлэг, улс төрийн итгэл, үнэмшил, үндэс угсаа, нийгмийн тодорхой бүлэгт хамаарах байдлын улмаас хавчлагад өртөх, мөрдөгдөх үндэслэл бүхий аюул нүүрлэсний улмаас болон ган, зуд, газар хөдлөлт, үер зэрэг байгалийн гэнэтийн аюулын хор уршиг, гадаад улсын эзлэн түрэмгийлэл, өөрийн улс оронд нь өрнөж буй нийтийн эмх журам ноцтой алдагдсан зэрэг нөхцөл байдлын улмаас эх орондоо оршин суух боломжгүй болсон буюу эргэн очих хүсэлгүй болсон шилжилт хөдөлгөөн хийгчийн ойлгох бөгөөд уг этгээд нь эх орон нь өөрийнх нь энэхүү зөрчигдсөн эрхийг хамгаалж чадахгүй гэсэн итгэл үнэмшилтэй байх ёстой гэж заажээ. http://www.unhcr.org/3b66c2aa10 (Last visited 2017.10.13).

[20] Black’s Law Dictionary. 8th Ed.  Thomson West. 2004. 562 p.

[21] Id. 765 p.

[22] E.G.Ravenstein..The Laws of Migration. Journal of the Royal Statistical Society. XLVIII. Part 2. 1885.167-227 pp.

[23] Id.181 p.

[24] Э.Ж.Равенштейн нь 1885 онд тавьсан энэхүү илтгэлээ дахин сайжруулж, нэмж баяжуулан 1889 онд Их Британы Статистикийн нийгэмлэгийн хуралд дээр хоёр дахь удаагаа тавьсан байдаг бөгөөд энэхүү 2 илтгэлд дурьдсан “шилжих хөдөлгөөний хуулиуд”-ыг энд нэгтгэсэн байдлаар бичив.

[25] H.Haas. Migration theory: Qua Vadis? IMI Working Papers Series. No 100. Oxford. 2014. 7 p.

[26] E.G.Ravenstein. the Laws of Migration. Journal of the Royal Statistical Society. Vol 52. No 2. 1889. 289 p.

[27] Everett S.Lee. A Theory of Migration. Demography. Vol 3. No 1. 1966. 47 p.

[28] id. 49 p.

[29] id. 50 p.

[30] id. 57 p.

[31] R.King. Theories and typologies of migration: an overview and a primer. Willy Brandt Series of Working Papers in International Migration and Ethnic Relations. 3/12. Sweden. 2012. 13 p.

[32] D.S. Massey, J.Arango, G.Hugo, A.Kouaouci, A.Pellegrino.  Worlds in Motion: Understanding International Migration at the End of the Millennium. Clarendon Press, 1999. 69 p.

[33] J.R.Harris, M.P.Todaro. Migration, Unemployment and Development: A Two-Sector Analysis. The American Economic Review. Vol.60. No.1.1970. 137 p.

[34] Дэлгэрэнгүйг G.J. Borjas. The Economics of Immigration. Journal of Economic Literature Vol. XXXII. 1994. 1667–1717 pp үз.

[35] 3D салбар гэдэгт difficult буюу хүчир, dangerous буюу аюултай, dirty буюу бохир хэмээх салбарын ажил, үйлчилгээг хамааруулдаг.

[36] M.J. Piore. Birds of Passage: Migrant Labor and Industrial Societies. Cambridge University Press. New York. 1979. 185 p.

[37] А.Л. Мабогунже нь Хот-хөдөөгийн шилжих хөдөлгөөний онолд системийн үүднээс хандахдаа дараах 5 шалгуурыг баримтлан шилжих хөдөлгөөнийг тайлбарласан байдаг:

-Хүрээлэн буй орчны нөхцөл байдал: эдийн засгийн нөхцөл байдал, төр засгийн бодлого, нийгмийн болон бүлгийн үнэт зүйлс, харилцаа холбоо болон зам тээврийн хүртээмжтэй байдал,

-Шилжигч: системээр нүүдэллэж буй идэвхи,

-Хэн нүүж, хэн үлдэх зэрэг асуудлыг шийдвэрлэгч дэд хяналтын систем,

-Хот болон тосгонд нүүн ирж, явж буй шилжигчдын бий болгож буй өөрчлөлтөд хариу үйлдэл үзүүлэгч, өөрийгөө зохицуулагч механизм,

-Шилжих болон эргэн ирэх шилжих хөдөлгөөнийг тэтгэгч эерэг хандлага болон түүнийг сааруулагч сөрөг хандлага хооронд үүсэх орон зай. A.L. Mabogunje. Systems Approach to a theory of Rural-Urban Migration. Geographical Analysis. Vol2, Issue1. 1970. 1-18 pp.

[38] M.M.Kritz, L.L.Lim, H.Zlotnik. International migration systems: a global approach. Clarendon Press, 1992. 316 p.

[39] D.S.Massey, J.Arango, G.Hugo, A. Kouaouci, A.Pellegrino, J.E. Taylor. Theories of International Migration: A Review and Appraisal. Population and Development Review, Vol. 19, No. 3. 1993. 438 p.

[40] Дэлгэрэнгүйг R.E.B.Lucas, O.Stark. Motivations to Remit: Evidence from Botswana. Journal of Political Economy. Vol. 93. Issue 5. 1985. 901-918 pp үз.

[41] Дэлгэрэнгүйг O.Stark, D.E.Bloom. The New Economics of Labor Migration. The American Economic Review. Vol. 75, No. 2. 1985. 173-178 pp үз.

[42] F.Ortega. G.Peri. The effect of income and immigration policies on international migration. Migration studies. Vol1. 2013. 69 p.