Бүтээлийн нэр
Res judicata зарчим ба захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаан дахь шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас шүүхийн шийдвэрийг дахин хянах асуудал
Зохиогч
Ганбат Мөнхтулга Нэрэндашийн Дуламсүрэн
Тэмдэглэл
Монголын төр, эрх зүй сэтгүүлийн 2024 оны 2 Тусгай дугаарт нийтлэгдсэн
Хэлбэр
Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл
Салбар
Захиргааны процессын эрх зүй
Бүтээлийн товч
Эрх зүйн онолын ерөнхий болон тусгай зарчмын агуулга, мөн чанарыг ул суурьтай танин мэдэж, түүнийг өөрийн мэргэжлийн үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлэх чадвартай байх нь шүүгч бодит байдалд тэр бүр урьдчилан таамаглах боломжгүй өдий төдий тохиолдлыг үр нөлөөтэй, чанартай шийдвэрлэх, шийдвэр нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх нэг үндсэн нөхцөл билээ.
Энэхүү өгүүллийн хүрээнд бид Монгол Улсын Их Хурлаас 2016 онд шинэчлэн найруулж баталсан Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн Арван дөрөвдүгээр бүлэг “Шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас шүүхийн шийдвэрийг дахин хянах”-тай холбоотой харилцааг зохицуулсан 131-134 дүгээр зүйлийн агуулгыг процессын эрх зүйн res judicata зарчмын үүднээс авч үзэн, шүүхээс хуулийн тухайн заалтыг хэрэглэж буй өнөөгийн байдалд дүгнэлт хийж, цаашид анхаарвал зохих зарим асуудлын талаар өөрсдийн саналыг дэвшүүлэв.
Түлхүүр үг
res judicata, шинээр илэрсэн нөхцөл байдал, шинэ нотлох баримт, эрх зүйн хэрэгсэл, шүүхийн шийдвэрийг дахин хянах.
Бичигдсэн огноо
2024
Хуудсын тоо
17
Хэл
Монгол
Байршуулсан огноо
2025-06-23
Товч мэдээлэл үзсэн
17
Бүрэн эхээр нь үзсэн
Эшлэлийн тоо
32
Санал болгож буй эшлэлийн загвар
Г.Мөнхтулга Нэрэндашийн Дуламсүрэн “Res judicata зарчим ба захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаан дахь шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас шүүхийн шийдвэрийг дахин хянах асуудал” (2024), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/2431
Цуглуулганд нэмэх
Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх
Эшлэлүүд

[1] А.Эрдэнэцогт, Монгол Улсын Захиргааны процессын эрх зүй. 2006, 2014, 2022 оны хэвлэлт.

[2] Г.Банзрагч, Захиргааны процессын эрх зүй. 2019, 2023 оны хэвлэлт.

[3] Процессийн эрх зүй: онол, туршлага. 2013.

[4] Шүүхийн сургалт, судалгаа, мэдээллийн хүрээлэн, “Захиргааны хэргийн шүүхэд шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас шийдвэрийг дахин хянан үзэх зохицуулалтын онол, практикийн зарим асуудал” 2022. https://legaldata.mn/b/1384.

[5] Э.Мөнхдаваа, “Шинээр илэрсэн нөхцөлөөр захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэрийг дахин хянах үндэслэл”. 2022. https://legaldata.mn/b/1338.

[6] Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль 110 дугаар зүйл. Шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр болох

110.1.Анхан шатны шүүхийн шийдвэр дараахь тохиолдолд хуулийн хүчин төгөлдөр болно:

110.1.1.энэ хуулийн 114.1-д заасан хугацаанд давж заалдах гомдол гаргаагүй;

110.1.2.давж заалдах гомдол гаргасан бөгөөд давж заалдах журмаар гомдлыг хянан хэлэлцээд энэ хуулийн 119.2-т заасны дагуу гаргасан магадлалд хяналтын журмаар гомдол гаргаагүй, эсхүл гомдол гаргасан боловч гомдлыг хяналтын шатны шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээс татгалзах тогтоол гарсан;

110.1.3.давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд хяналтын журмаар гомдол гаргасан бөгөөд хяналтын шатны шүүх гомдлыг хянан хэлэлцээд энэ хуулийн 127.2.1-127.2.3-т заасан тогтоол гаргасан.

110.2.Хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч, түүнчлэн хэргийн оролцогчийн эрх залгамжлагч шүүхээр нэгэнт хянан шийдвэрлэсэн маргааны талаар дахин шүүхэд нэхэмжлэл гаргах болон шүүхээс нэгэнт тогтоосон үйл баримт, эрх зүйн харилцаа, хэрэг хянан шийдвэрлэх өөр ажиллагааны талаар маргах эрхгүй. https://legalinfo.mn/mn/detail/11703

[7]  Зеленцов А.Б., Ястребов О.А, Судебное административное право: Учебник для студентов вузов, Москва: Статут, 2017. 574 дэх тал.

[8] Bin Cheng, General Principles of Law as Applied in International Courts and Tribunals.1953, repr. 2006, 336 дахь тал.

[9] Overview of the exchange of views held at the 8th meeting of DH-GDR on the provision in the domestic legal order for the re-examination or reopening of cases following judgments of the Court. https://rm.coe.int/1680654d5a

[10] Backes, Chr., Eliantonio, Mariolina. Cases, Materials and Text on Judicial Review of Administrative Action. Great Britain, Bloomsbury Publishing Plc, 2020.620 дахь тал.

[11] Merriam-Webster's dictionary of Law. Merriam-Webster, Incorporated, Springfield, Massachusetts, 2016, 425 дахь тал

[12] Aaron X. F, Maurice.H, Guide to Latin in International Law, 2011. 252 дахь тал.

[13] Нелюбин против России (Nelyubin v. Russia): Постановление Европейского Суда по правам человека от 02 ноября 2006 года (жалоба N 14502/04) https://europeancourt.ru/resheniya-evropejskogo-suda-na-russkom-yazyke/nelyubin-protiv-rossii-postanovlenie-evropejskogo-suda/

[14] Б.Буянхишиг, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх эрх зүй. 2021. 180 дахь тал.

[15]  https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_vwgo/englisch_vwgo.html,

[16] ttps://www.gesetze-im-internet.de/englisch_zpo/englisch_zpo.html

[17] Дэлгэрэнгүйг Г.Мөнхтулга, Г.Мөнхсайхан, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагаа: Бүгд Найрамдах Солонгос Улс. 2024,74-75 дахь тал үз.

[18] ХБНГУ-ын Иргэний процессын хуулийн 586 дугаар зүйлийн 2-т “... Шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш 5 жил өнгөрсөн бол хүсэлт гаргах боломжгүй” https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_zpo/englisch_zpo.html

[19]  БНСУ-ын Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 2-т “ Энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хүсэлт /гуравдагч этгээдийн хянуулах хүсэлт/-ийг шүүхийн шийдвэрийг мэдсэнээс хойш 30 хоног, шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр болсноос хойш 1 жилийн дотор гаргана”,  Иргэний процессын хуулийн 456 дугаар зүйлийн 3-т “Шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр болсноос хойш 5 жил өнгөрсөн бол шүүхийн шийдвэрийг дахин хянуулах хүсэлт гаргахгүй” дэлгэрэнгүйг Supra 17, 74-75 дахь тал үз.

[20] Монгол Улсын Дээд шүүхийн зөвлөмж “Шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас шүүхийн шийдвэрийг дахин хянах тухай” https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=16231250921371

[21] Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн тайлбар. 2009, 290 дэх тал

[22] Терехова Л. А. Новые и вновь открывшиеся обстоятельства в гражданском и административном судопроизводстве. Москва: Проспект, 2017. 57 дахь тал, Петручак Р. К. Производство по пересмотру вступивших в законную силу судебных актов по вновь открывшимся или новым обстоятельствам в гражданском судопроизводстве. Москва: Проспект, 2017, 127 дахь тал.

[23]  Supra 10, 634 дэх тал, Pünder, Hermann, and Christian Waldhoff, editors. Debates in German Public Law. Portland, Oregon: Hart Publishing, 2014. 212 дахь тал.

[24] Supra 17, 74 дэх тал.

[25] Supra 7, 574 дэх тал,  Административное судопроизводство: Учебник для студентов высших учебных заведений по направлению «Юриспруденция» (специалист, бакалавр, магистр) / Под ред. В.В. Яркова. М.: Статут, 2021. 616 дахь тал,

[26] Шүүхийн сургалт, судалгаа, мэдээллийн хүрээлэн, “Захиргааны хэргийн шүүхэд шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас шийдвэрийг дахин хянан үзэх зохицуулалтын онол, практикийн зарим асуудал” 2022. https://legaldata.mn/b/1384

[27]  Armin B, Jürgen. B, (eds).  Principles of European Constitutional Law. Oxford: Hart Publishing, 2nd ed, 2009, 365 дахь тал

[28] Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн тухай https://d.parliament.mn/tusul/758f004b-7fd4-46ea-bf7c-8c73ff8023c4

[29] Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл https://d.parliament.mn/tusul/b55d4471-6058-4e75-9a10-4ca3d5a78895

[30] “Анхан шатны шүүхээр хэргийг хянан шийдвэрлэх үед тухайн нотлох баримтын талаар зохигч мэдэж байсан буюу мэдэх бололцоотой байсан боловч Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25, 38 дугаар зүйлд заасны дагуу нотлох баримтаа өөрөө гаргаж өгөх, цуглуулах, түүнийг бүрдүүлэх тухай шүүхэд хүсэлт гаргах эрх болон үүргээ хэрэгжүүлээгүйн улмаас шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр болсны дараа нөхөн гаргасан тохиолдолд шинэ нөхцөл байдал илэрсэн гэж үзэхгүй” Монгол Улсын Дээд шүүхийн зөвлөмж “Шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас шүүхийн шийдвэрийг дахин хянах тухай” https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=16231250921371

[31] “...хэргийг хянан шийдвэрлэхэд хэргийн оролцогчид мэдэж байсан, эсхүл мэдэх боломжтой байсан боловч түүнийг бүрдүүлэх талаар шүүхэд хүсэлт гаргаагүй атлаа шүүх зайлшгүй шаардлагатай нотлох баримтыг бүрэн цуглуулаагүй, нотлох баримтыг буруу үнэлсэн, хуулийг буруу хэрэглэсэн зэрэг үндэслэлээр хүсэлт гаргах нь энэхүү шинэ нөхцөлд хамаарахгүй” Г.Банзрагч. Захиргааны процессын эрх зүй. 2019, 363 тал, А.Эрдэнэцогт, Монгол Улсын Захиргааны процессын эрх зүй. 2022, 363 дахь тал,

[32] “...шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас хянаж болох "хүчин төгөлдөр шүүхийн шийдвэр" гэдэгт сум буюу сум дундын, дүүргийн шүүхийн шийдвэр, аймаг, нийслэлийн шүүхийн магадлал, Улсын дээд шүүхийн тогтоолыг хамааруулан ойлгоно.  Мөн шүүхийн шийдвэрийн нэгэн адил хэрэгждэг хялбаршуулсан журмаар хэрэг хянан шийдвэрлэсэн шүүгчийн захирамж хамаарна...” Монгол Улсын Дээд шүүхийн зөвлөмж “Шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас шүүхийн шийдвэрийг дахин хянах тухай” https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=16231250921371