ҮХЦ 2022 оны 08 сарын 15-ны өдөр агуулгын хяналтыг хэрэгжүүлэхэд тулгамдсан асуудлууд: 1.Үндсэн хуулийн цэцийн хэмжүүр болгосон тухайн зохицуулалтын үзэл баримтлал, зарчим нь Үндсэн хуулийн суурь үзэл баримтлал мөн эсэх; 2.Тухайн Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт нь ардчилсан Үндсэн хуулийн суурь үзэл баримтлалд бодит аюул заналхийлэл учруулж байгаа эсэхийг авч үзэж юуг хэмжүүр болгох, ямар цар хүрээ, хязгаарын дотор хяналтыг хэрэгжүүлсэн талаарх асуудлыг дэвшүүлсэн болно. Мөн “Үндсэн хуульд нийцээгүй нэмэлт, өөрчлөлт” (Unconstitutional constitutional amendment )-ийн үзэл баримтлалын ач холбогдлыг алдагдуулахгүйгээр агуулгын хяналтыг хэрэгжүүлэх хязгаарлалтын зарчим бүхий гурван боломжит загварын талаар авч үзсэн. Үүнд: 1.Үндсэн бүтцийн номлолын хүрээнд хэрэгжүүлэх агуулгын /Явцуу хяналтын загвар/; 2. Болзошгүй сөрөг нөлөөллийн стандарт /Хатуу хяналтын загвар/ 3. Өргөн хүрээг хамрах харьцангуй сул загвар хамаарна. Тодорхой улс орнуудын эрх зүйн хязгаарлалтын хэрэглээ, эерэг сөрөг үр дагаварт дүн шинжилгээ хийх замаар дотоодын эрх зүйн тулгамдсан асуудлыг боловсронгуй болгох арга замыг дэлхийн улс орнуудын үндсэн хуулийн эрх зүйн сайн туршлагад үндэслэн тодорхойлохыг зорьсон юм.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх
1. Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах журмын тухай (2010) хуулийн 5.2.4: Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хэлбэр нь зөвхөнхууль байна.
2. Ц.Сарантуяа “Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийгүндсэн хуулийн шүүх (Цэц) хянах эсэх асуудал” (2022), 10 дахь тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1387
3. Б.Чимид, “Үндсэн хуулийн мэдлэг”Уб.,2008, 418 дахь тал
4. Д.Одбаяр “Монгол Улсын Үндсэн хуулийн үндсэн бүтэц” (2021), 1 дэх тал
5. Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах процедур хууль ёсны дагуу явагдсан эсэхт хяналт тавихад харьцангуй хялбар бөгөөд хяналтын хэмжүүр нь тухайн улсын Үндсэн хууль болоод органик хуулинд тодорхой тусгагдсан байдаг учир шүүхийн хэлбэрийн хяналтын легитм чанарыг баталгаажуулж өгдөг.
6. Barak A. Unconstitutional Constitutional Amendments // Israel Law Review. Vol.44. 2011. No.3. P.321–341, 332–338.
7. Rosalind Dixon, David Landau, Transnational constitutionalism and a limited doctrine of unconstitutional constitutional amendment,International Journal of Constitutional Law, Volume 13, Issue 3, July 2015, P.623
8. Eternity clause -constitutional provisions or constitutional principles that are immune from amendment.
9. Ц.Сарантуяа “Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг үндсэн хуулийн шүүх (Цэц) хянах эсэх асуудал” (2022), 3 дахьтал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1387
10. Д.Одбаяр “Монгол Улсын Үндсэн хуулийн үндсэн бүтэц” (2021), 1 дэх тал
11. Лех Гарлицкий, Зофия А. Гарлицкая. Неконституционные поправки к конституции: существует ли проблема и найдется ли решение? //Сравните льное Конституционное Обозрение 2014 No1 (98)
12. Yaniv Roznai, Unconstitutional Constitutional Amendments. The limits of Amendment Powers, p180 (2017)
13. Розалинд Диксон, Дэвид Ландау. Транснациональный конституционализм и ограниченная доктрина неконституционного изменения конституции// Сравнительное Конституционное Обозрение 2016 No2 (111), с 51-52
14. Уг хоёр үе шатанд эх бичвэрийн уялдаа холбоог харгалзан үзэх шаардлагатай.
15. Ackerman B. The New Separation of Powers // Harvard Law Review. Vol.113. 2000. No.3. P.633–729, 663
16. 2022 оны IPRI-ийн шүүхийн хараат бус байдлын үзүүлэлтээрХБНГУ нь 219 орноос 15-дэрэмбэлэгдсэн.
17. URL: https://www.internationalpropertyrightsindex.org/countries(сүүлд хандсан: 2022.12.15)
18. Tushnet M. From Judicial Restraint to Judicial Engagement: A Short Intellectual History // Georgia Mason Law Review. Vol.19. 2012. No.4. P.1043–1051, 1043–1047.
19. Santos v. Uribe // Economist. 2012. 7 April.
URL:https://www.economist.com/node/%2021552204(сүүлдхандсан 2022.12.05)
20. Bushnell D. The Making of Modern Colombia: A Nation in Spite of Itself. Berkeley : University of California Press, 1993. P.284–285.URL:https://www.scribd.com/book/295627116/The-Making-of-Modern-Colombia-A-Nation-in-Spite-of-Itself(сүүлд хандсан 2022.12.12)
21. 1991 оны Колумбын Үндсэн хуулийн 375 дугаар зүйлийн дагуу Конгрессын хоёр удаагийн хэлэлцүүлгээр ҮХНӨ-ийн төслийг баталдаг: Эхний хэлэлцүүлгээр ердийн олонхийн саналаар, хоёрдугаархэлэлцүүлгээр үнэмлэхүйолонхийн саналааршийдвэрлэдэг. Ерөнхийлөгч Урибед Үндсэн хуулийг өөрчлөх, бүрэн эрхийн хугацааг сунгахад шаардлагатай саналуудыг авахад тийм ч хэцүү байгаагүй нь Колумбын намын тогтолцоо сул байсантай холбоотой.
22. С-141/2010 шийдвэр, §6.3.5.1.3 /Колумбын төрийн тэргүүнүүд эрх мэдлээ сунгахыг эрмэлзэж байсан түүхэн жишээг харуулсан шийдвэр/
23. Жишээлбэл, Колумбын шүүх хоёр дахь удаагаа дахин сонгуулийн хэргийг хянан шийдвэрлэхдээ Колумбын түүх соёл болон төрийн байгууллын бүтэц, удирдлагад нэмэлт,өөрчлөлтийн үзүүлэх нөлөөллийг харгалзан үзсэн. Тус улсын Үндсэн хуулийн түүхийн үүднээс шүүх нэмэлт, өөрчлөлтөөр хөндсөн эрх мэдлийн хуваарилалтын зарчим нь үндсэн хуулийн дэг журмын үндсэн суурь болохыг онцлон тэмдэглэж, ялангуяа Ерөнхийлөгч хэт удаан хугацаанд Засгийн эрхэнд байх нь үндсэн хуульт ёсонд нийцэхгүй гэж үзсэн.
24. I.C. Golaknath v. State of Punjab, A.I.R. 1967 S.C. 1643.
25. Austin G. Working a Democratic Constitution: A History of the Indian Experience. New Delhi ; New York : Oxford University Press, 1999. P.276-277.
URL:https://archive.org/details/workingademocraticconstitutionahistoryoftheindianexperiencegranvilleaustinoup_883_m (сүүлд хандсан: 2022.12.07) Уг баримт бичигт зах зээлийн үнэд суурилсан нөхөн олговрын урьдчилсан нөхцөл, түүнийг зохицуулдаг Британийн хууль тогтоомжийн талаар авч үзсэн болно.
26. Gadbois G.H. Indian Supreme Court Judges: A Portrait // Law andSociety Review. Vol. 3. 1968. No.2–3. P.317–336
27. Үндсэн хуулийн Далдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг “Үндсэн хуульд хууль, зарлиг, төрийн байгууллагын бусад шийдвэр, нийт байгууллага, иргэний үйл ажиллагаа бүрнээ нийцсэн байвал зохино.
28. Ганзориг Д., “Үндсэн эрхийн маргаан –Цэц шийдвэрлэх боломж, хандлага” (2017)
29. Ц.Сарантуяа “Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг үндсэн хуулийн шүүх (Цэц) хянах эсэх асуудал” (2022), 9 дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1387
30. Rosalind Dixon & David Landau,Transnational Constitutionalism and a Limited Doctrine of Unconstitutional Constitutional Amendment, 13(3)INT’L J. CONST. L.at 608.
31. Б. Чимид “Үндсэн хуулийг дээдлэн шүтэх ёс” Уб., 2006, 144 дэх тал
32. Б. Чимид “Төр, нам эрх зүйн шинэтгэлийн эгзэгтэй асуудал” Уб., 2008, 196 дахь тал
МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ

2025 оны 02 дугаар сарын эрэлттэй бүтээлийн чансаа
3 weeks ago

Ep45: Хүүхдийн хадгаламж ба зээлийн барьцаа
4 weeks ago

Ep44 | Газар эзэмших эрх дуусгавар болоход Засаг даргад газраа хүлээлгэн өгөх үүрэгтэй
1 month ago

Ep43 | ЗХХА-ыг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоолгох нэхэмжлэл ба Ковидын тусгаарлалт
1 month ago
ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭРИЙН ХУРААНГУЙ
-
Зөвхөн шинжилгээний байгууллагаас хохирогчийн сэтгэцэд учирсан хохирлыг тогтооно
2025-03-31
-
Захиргааны шийдвэр гаргахдаа олон тооны этгээдэд хандсан сонсох ажиллагааны мэдэгдлийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг хэрхэн хүргүүлэх вэ?
2025-03-28
-
Улсын дээд шүүх өмнөх жишгээ өөрчлөв үү? (АМНАТ-ийн жишээ дээр)
2025-03-25
-
Дамдиндорж Хулан
2025-03-31 Эрдэм шинжилгээний өгүүлэлдуудаж байна ! -
Гочоогийн Банзрагч
2025-03-31 Эрдэм шинжилгээний өгүүлэлдуудаж байна ! -
Judilogy
2025-03-31 Мэдээллийн хуудасдуудаж байна ! -
Мэндбаярын Долгорсүрэн
2025-03-28 Эрдэм шинжилгээний өгүүлэлдуудаж байна ! -
Judilogy
2025-03-25 Мэдээллийн хуудасдуудаж байна ! -
Мэндбаярын Долгорсүрэн
2025-03-24 Эрдэм шинжилгээний өгүүлэлдуудаж байна ! -
Хүүхлээ Одонтуяа
2025-03-24 Эрдэм шинжилгээний өгүүлэлдуудаж байна ! -
Дорж Чинзориг
2025-03-19 Докторын диссертацидуудаж байна ! -
Judilogy
2025-03-17 Мэдээллийн хуудасдуудаж байна ! -
Монгол Улсын Сонгуулийн ерөнхий хороо
2025-03-11 Сэтгүүлдуудаж байна !