Нийслэлийн дүүргийн хүн амын төвлөрлийг багасгах эрх зүйн зохицуулалтын асуудалд

Мэндбаярын Долгорсүрэн

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Үндсэн хуулийн эрх зүй, Нутгийн удирдлага

Энэхүү өгүүллээр Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж болох нийслэлийн 9 дүүргийн хүн амын байршил, тархалт, төвлөрөл, дүүргийг хүн амын тоогоор нь бүлэглэн судалж, түүний төвлөрлийг багасгах эрх зүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгохыг зорьлоо.
Дүүрэг бол засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн бие даасан дунд буюу тулгуур нэгж юм. Үндсэн хууль, Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хууль, Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуульд зааснаар дүүрэг нь өөрийн удирдлага бүхий засаг захиргаа, нутаг дэвсгэр, эдийн засаг, нийгмийн цогцолбор бөгөөд тусгай статус бүхий хот байдаг. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлийн 18-т “улсынхаа нутаг дэвсгэрт чөлөөтэй зорчих, түр буюу байнга оршин суух газраа сонгох, гадаадад явах, оршин суух, эх орондоо буцаж ирэх эрхтэй” гэж Монгол улсын иргэн үндсэн эрх, эрх чөлөөг баталгаатай эдлэхийг тодорхойлж өгсөн бөгөөд Монгол улсын иргэд оршин суух газраа чөлөөтэй сонгож, Улаанбаатар хотод хүн амын төвлөрөл үүсээд байна. Хүн амын төвлөрөл бол тодорхой орон зай ба хүмүүс хоорондын харьцаа буюу нягтаршил юм. Өгөгдсөн газар нутагт хүн амын тоо хэмжээ ихсээд л байвал тэр хэсэгт төвлөрөл бий болдог.
Улаанбаатар хотыг чиглэсэн хүн амын шилжих хөдөлгөөн ойрын жилүүдэд төдийлэн буурахгүй байх хандлага ажиглагдаж байна. Иймд хүн амын механик өсөлтийг сааруулах зорилгоор нийслэлийн алслагдсан дүүргүүд, дагуул хотууд болон манай улсын бусад бүсүүдийн тулгуур төв хотуудын хөгжлийг эрчимжүүлж, бүсийн хүн амын өнөөгийн зохисгүй бөөгнөрөл, сөрөг үр дагавар бүхий шилжих хөдөлгөөнийг сааруулах шаардлагатай байна. Нэг дүүрэгт ногдох нийт хүн амын эзлэх хувиар дүүргийн хүн амын төвлөрлийн зохистой харьцаа алдагдаад байна. Энэ нь нийслэлийн хүн амын болон эдийн засгийн өсөлтийг дагаад дэд бүтцийн ачаалалыг нэмэгдүүлж, замын хөдөлгөөний түгжрэл, байгаль орчины бохирдол зэрэг олон сөрөг үр дагавар үүсгэж байна. Эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд бүсүүдэд болон нийслэлийн дагуул хотуудыг нийслэлтэй өрсөлдөх чадвар бүхий татах хүчин зүйлстэй болгож хөгжүүлэх шаардлагатай байна.
Дүүрэг оршин хөгжих таван үндсийн нэг нь дүүргийн нийгэмшлийн хөгжлийн суурь үндэс болсон хүн амын тархалт, төвлөрөл, байршлыг судлан үзэхэд Нийслэлийн дүүргийн хүн ам жилээс жилд нэмэгдэж, дүүргийн хүн амын тоо харилцан адилгүй бөгөөд нийслэлийн төвийн 6 дүүрэгт хүн амын төвлөрлөөр Баянгол, Чингэлтэй, Сүхбаатар дүүргүүд тэргүүлж байна.
Дүүргийн хүн амын төвлөрлийн өнөөгийн байдал манай улсын хүн амын дийлэнх буюу 64.2 хувь нь нийслэлд /агломераци буюу том хот дагасан/ суурьшиж байна.
Хүн амын тоо ихтэй байгаа том дүүргийн ангилалд орж байгаа Баянгол, Баянзүрх, Сонгинохайрхан дүүргүүдийг олон төвт, дэд төвтэй хот, дүүрэг болгон тэлж хөгжүүлэх шаардлагатай байна. Эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн хуваарилалтыг шинэчилж, нийслэл болон түүний дагуул хот, дүүргийг шинээр байгуулж хөгжүүлэх бололцоотой юм.
Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн хуваарилалтыг шинэчлэл, хот суурины хөгжлийг оновчтой хуваарилах асуудлыг шийдвэрлэх асуудлын гол үндэс нь хүн амын зөв зохистой төвлөрлийн бодлого юм.
Одоогийн мөрдөгдөж буй засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн хуваарилалт өнөөгийн нийгэм, эдийн засгийн шаардлагад нийцэхгүй байгааг анхаарч, өөрчлөн орчин үеийн нөхцөлд тохирсон засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн хуваарилалтыг бий болгох, нийслэлийн хүн амын зөв зохистой төвлөрлийн эрх зүйн зохицуулалт нэн шаардлагатай байна. Засаг захиргааны нэгж болох дүүргийн статусыг тодорхойлсон түүний чиг үүрэг, бүрэн эрх, хариуцлага, дүүргийн хүн амын зөв зохистой төвлөрлийг зохицуулсан засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж дүүргийн тухай хуулийг боловсруулж батлаж хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна.
Нийслэлийн дүүргийн хүн амын төвлөрлийн зохистой тогтолцоо алдагдсан байна. Нийт хүн амын нэг хотод ноогдох хувиар дэлхийд тэргүүлж байна. Агаарын бохирдолтой Улаанбаатар хотод нийт улсын хүн амын 64.2 хувь нь төвлөрөн амьдарч байгаа нь Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлж байна. Иймд хүн амын төвлөрлийн зохистой бодлогыг нэн даруй боловсруулж, хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. Иймд Монгол Улсын хүн амын нутагшилт, суурьшлын хөгжлийн ерөнхий төсөл боловсруулах, том хотуудын төвлөрлийг сааруулахын тулд бага, дунд хотуудын хөгжлийг дэмжих, шинэ суурьшлын төвүүд байгуулахад чиглэсэн бодлого төлөвлөгөө гарган хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.

Нийслэл, дүүрэг, хот, хүн амын төвлөрөл, эрх зүйн орчин, хүн амын төвлөрлийг багасгах эрх зүйн зохицуулалт

2018-03-29

18

Монгол

Бүрэн эхээр нь үзэх

2023-02-13

1534

14

13

М.Долгорсүрэн “Нийслэлийн дүүргийн хүн амын төвлөрлийг багасгах эрх зүйн зохицуулалтын асуудалд” (2018), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1501

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх