Бүтээлийн нэр
Монгол Улсын Их Хурлын сонгууль дахь сонгогчдын саналын үнэ цэний тэгш байдал: Япон улстай харьцуулсан судалгаа
Тэмдэглэл
Энэхүү илтгэл Япон хэл дээр бичигдсэн бөгөөд Япон хэлнээс хураангуйлан Монгол хэл рүү хөрвүүлсэн болно.
Хэлбэр
Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл
Салбар
Үндсэн хуулийн эрх зүй, Сонгуулийн эрх зүй
Бүтээлийн товч
Монгол Улс 1992 оны анхны ардчилсан сонгуулиас хойш өнөөг хүртэл (2022 он) нийт 8 удаа Улсын Их Хурлын сонгууль явуулаад байна. Гэвч сонгуулийн жил бүр сонгогчдын саналын үнэ цэний тэгш бус байдал томорсоор байна. 2020 оны сонгуулиар саналын үнэ цэний зөрүү 1:3.32 буюу 3.32 дахин их болж тэлсэн байна. Өөрөөр хэлбэл 1 гишүүнийг сонгож буй хамгийн цөөн хүн амтай тойрог дахь 1 хүний санал хамгийн олон сонгогч бүхий тойргийн 3 хүний саналтай ойролцоогоор ижил жин дарж байна гэсэн үг. Үндсэн хуулийн цэцээс тэгш сонгох эрхтэй холбоотойгоор гаргасан 1993 оны шийдвэрт тэгш сонгох эрхийг хамгаалахаас татгалзсан. Энэхүү судалгааны хүрээнд Монгол Улсын Үндсэн хуульд “тэгш сонгох эрх”-ийг үгчлэн заагаагүй боловч Үндсэн хуулийн түвшинд тэгш сонгох эрхийг хамгаалах боломжтой эсэхийг судална. Цаашлаад, одоогийн саналын үнэ цэнийн зөрүү тэгш сонгох эрхийг зөрчих эсэх талаар Үндсэн хуулийн өнцгөөс үнэлэлт дүгнэлт өгнө.
Энэхүү судалгаанд нэгт, 1992 оноос хойшхи Улсын Их Хурлын сонгуулиуд болон тэгш сонгох эрхтэй холбоотой Үндсэн хуулийн Цэцийн шийдвэрүүдэд анализ хийсэн. Хоёрт, Япон улсын саналын үнэ цэнийн тэгш байдалд холбогдох шүүхийн жишиг шийдвэрүүд, онолуудыг судлав.
Түлхүүр үг
Монгол Улсын Их Хурлын сонгууль, саналын үнэ цэнийн зөрүү, тэгш сонгох эрх, сонгуулийн эрх, Үндсэн хуулийн Цэц, сонгуулийн систем
Бичигдсэн огноо
2022-06-24
Хуудсын тоо
21
Хэл
Монгол
Байршуулсан огноо
2023-08-02
Товч мэдээлэл үзсэн
1037
Бүрэн эхээр нь үзсэн
8
Эшлэлийн тоо
66
Санал болгож буй эшлэлийн загвар
Э.Санчир-Уяа “Монгол Улсын Их Хурлын сонгууль дахь сонгогчдын саналын үнэ цэний тэгш байдал: Япон улстай харьцуулсан судалгаа” (2022), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1624
Цуглуулганд нэмэх
Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх
Эшлэлүүд

1. Сонгуулийн ерөнхий хороо “Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн дүн (1992-2016)” ,2017 он 6 , 12, 48, 85, 141, 178, 227, 336 тал-д үндэслэн боловсруулав.

2. Сонгуулийн ерөнхий хороо “2022 оны Сонгуулийн дүн”https://gec.gov.mn/list/20205(2022.6.24-нд сүүлд нэвтэрсэн)

3. Сонгуулийн ерөнхий хороо “Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн дүн (1992-2016)” , 2017 он 14-39, 179-213-р тал

4. Монгол Улсын Их Хурлын 2020 оны ээлжит сонгуулийн тойрог байгуулах, тойргийн мандатын тоо, дугаар, нутаг дэвсгэр, төвийг тогтоох тухай 2020.01.30-ны өдрийн 15 дугаар Монгол Улсын Их Хурлын тогтоол

5. Сонгуулийн ерөнхий хороо “Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн дүн (1992-2016)” , 2017 он 50-78, 86-130, 142-167, 179-213, 230-299, 337-391-р талуудыг үндэслэн тооцоолов.

6. Зөрүүг тооцохдоо хамгийн олон сонгогчидтой тойргийн нэг мандатад ногдох сонгогчдын тоог хамгийн цөөн сонгогчидтой тойргийн нэг мандатад ногдох сонгогчдын тооонд хуваан 1-тэй  харьцуулав.

7. Баяндалай, Булган, Гурвантэс, Мандал-Овоо, Ноён, Сэврэй, Хүрмэн, Даланзадгад сум

8. Жаргалант, Дарви, Дөргөн, Зэрэг, Цэцэг, Чандмань сум

9. Сонгуулийн дүн2020https://ikon.mn/elections/2020(хамгийн сүүлийн хандалт 2023.5.8 өдөр

10. Баянзүрх зүүргийн 4-6, 8, 13-16, 18, 25, 26-р хороо

11. Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн Цэцийн дүгнэлт, 1993 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдөр дугаар 04. Тэгш сонгох зарчим зөрчигдсөн эсэх талаар 1993 оны сонгуулийн тухай хуулийн талаарх Цэцийн маргаанд УИХ-ын  итгэмжлэгдсэн  төлөөлөгчид  тайлбартаа  “Сонгуулийн  хуулийг  Улсын  Бага  Хурлаар  хэлэлцэх  үед  энэ асуудлыг онцгой анхаарч үзсэн юм. Сонгуулийн тойргийг тогтоохдоо засаг, захиргааны нэгжийг баримтлах ёс дэлхийн олонх оронд байдаг тул хэрэглэсэн билээ. Харин ойролцоо тооны хүмүүс сонгуулийн нэг мандатад оногдож байхаар аргачлалыг хэрэглэсэн” хэмээн тайлбарлаж байсан.

12. Хүний эрхийн үндэсний комисс “Монгол Улс дахь хүний эрх эрх чөлөөний илтгэл 2005” 18-р тал

13. Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн Цэцийн дүгнэлт, 1993 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдөр дугаар 04

14. Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн Цэцийн дүгнэлт, 2007 оны 11 дүгээр сарын 16-ны өдөр дугаар 11

15. 2008 оны 8 дугаар сарын 5-ны өдрийн маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагаа үүсгэхээс татгалзсан тухай тогтоол https://mongol-huu.blogspot.com/2010/02/blog-post_4050.html (хамгийн сүүлийн хандалт 2023.5.8 өдөр)

16. Б.Чимид “Сонгуульд суралцахуй: тогтолцоо, үйл явц, эрх зүй” Улаанбаатар хот 2008 он, 55-р тал

17. Д.Гангабаатар “Үндсэн хуулийн эрх зүй: төрийн байгуулал, зарчим, үзэл баримтлал” Улаанбаатар хот 2017 он, 195-р тал

18. О.Мөнхсайхан   “Цэцийн   шийдвэрт   хийсэн   дүн   шинжилгээ:   УИХ   э.Ө.Сэргэлэн,   Н.Баасанжав(1993)” Эрх зүйсэтгүүл 36-р дугаар, 2016 он,160-р тал

19. П.Амаржаргал “Япон Улсын Үндсэн хууль” орчуулга, Улаанбаатар хот 2011 он., 12-р тал

20. Мөн тэнд

21. Мөн тэнд

22. П.Амаржаргал “Япон Улсын Үндсэн хууль” орчуулга, Улаанбаатар хот 2011 он, 15-р тал

23. Олон  мандаттай  тойргийн  нэг  хэлбэр  бөгөөд  нэг тойргоос  3-5  гишүүн  сонгогддог  Японы  онцлог  бүхий сонгуулийн тогтолцоо.

24. Мото  Хидэнори нарын хамтарсан  бүтээл,  “Үндсэн  хуулийн  лекц  3  дахь  хэвлэл” Нихион  хиоронша хэвлэлийн газар, 2022 он, 198-р тал

25. Ашибэ Нобүёши (Такахаши Казүюки засвар) “Үндсэн хууль 7 дахь хэвлэл” Иванами хэвлэлийн газар, 2019 он, 315-р тал

26. Саналын зөрүүтэй байдал нь Үндсэнхуулиар хамгаалагдах саналын үнэ цэний тэгш байдалдхаршилж буй боловч, түүнийг засахад шаардлагатай хугацаа өнгөрөөгүй байгаа нөхцөл байдлыг хэлнэ.

27. Засаг  захиргаанынэгж  тус  бүрийнхүн  амын  тоог  тодорхой  тоонд буюу (x) -д  хуваан  бутархай  тоог дээшлүүлэх замаар мандатынтоог гаргаж, нийт мандатынтоог мажоритар тойргоос сонгогдох гишүүдийн тоотой тэнцүүлэх арга.

28. Цүжимура Миёко “Ард түмний бүрэн эрх ба сонгох эрх-Иргэний бүрэн эрх рүү тэмүүлэх нь” Шинзанша хэвлэлийн газар, 2021 он, 339-р тал

29. Эшлэл 26-г харна уу.

30. Япон Улсын цахим шийдвэрийн сан, Дээд шүүхийн шийдвэр Рэйва 5 он (2021 он) 1 дүгээр сарын 25-ныөдөр(行ツ)103 дугаар,  https://www.courts.go.jp/app/hanrei_jp/detail2?id=91707 (2023.5.10-нд сүүлд нэвтэрсэн)

31. Токио давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэр Шовагын 39он (1964 он) 10 дугаар сар 20 өдөр захиргааны хэргийншийдвэрүүд 15 дахь эмхэтгэл дугаар10, 1976-р тал

32. Дээд шүүхийн шийдвэр Шова 39 он (1964 он) 2 сар 5 өдөр иргэний хэргийн шийдвэрүүд 18 дахь эмхэтгэл дугаар 2, 270-р тал

33. Дээд шүүхийн шийдвэр Шова 51 он (1976 он) 4 сар 14 өдөр иргэний хэргийн шийдвэрүүд 30 дахь эмхэтгэл дугаар 3, 223-р тал

34. Дээд  шүүхийн  шийдвэр  Хэйсэй  11  он (1999  он)11  сар  10  өдөр  иргэний  хэргийн  шийдвэрүүд  53  дахь эмхэтгэл дугаар 8, 1441-р тал

35. Дээд шүүхийн шийдвэр Хэйсэй 23 он (2011 он) 3 сар 23 өдөр иргэний хэргийн шийдвэрүүд 65 дахь эмхэтгэл дугаар 2, 755-р тал

36. Андо  Ясүниши  “Нэг  мандат  тусгай  аргын  оновчтой  байдал” ,“Үндсэн  хуулийн  шүүхийн  сонгомол шийдвэрүүд II 7 дахь хэвлэл” 333-р тал

37. Дээд  шүүхийн  шийдвэр  Хэйсэй  30  он  (2018  он)  12  сар  19  өдөр  иргэний  хэргийн шийдвэрүүд  72  дахь эмхэтгэл дугаар 6, 1240-р тал

38. Цүжимура. Эшлэл 28, 301-р тал

39. Мөн тэнд

40. Мөн тэнд

41. Мөн тэнд 302-303 тал

42. Мөн тэнд 303-ртал

43. Мөн тэнд

44. Мөн тэнд 308-тал

45. Ашибэ. Эшлэл 25,  271-р тал

46. Нонака Тошихико “Сонгуулийн хуулийн судалгаа” Шинзанша хэвлэлийн газар, 2001 он 44-р тал

47. Мөн тэнд

48. Мөн тэнд 45-р тал

49. Мөн тэнд 21-р тал

50. Мөн тэнд

51. Хигүчи Ёичи “Шүүхийн идэвхтэй ба идэвхгүй шинж” Кейсо хэвлэлийн газар, 1978 он 122-р тал

52. Мөн тэнд

53. Ватанабэ Рёожи “Орчин үеийн Үндсэнхууль дахь бүрэн эрх ба төлөөлөл” Хорицү Бүнка хэвлэлийн газар 1988 он, 221-р тал

54. Мөн тэнд

55. Мөн тэнд

56. Мөн тэнд 201-р тал

57. Мөн тэнд 197-р тал

58. Андо.Эшлэл 37, 154-р тал

59. Арай Макото “(Хөдөө ба хот) Үндсэнхууль судлал”, “Хорицү Жихо сэтгүүл” 93 дахь эмхэтгэл дугаар 1, 2021 он,26-р тал

60. Мөн тэнд

61. Таками Кацүтоши  нар “Сонгуулийн  тогтолцоо  болон улс  төрийн  намуудын  тогтолцооны  ирээдүй”  , “Ронкюү Шурист сэтгүүл” дугаар 5, 2013 он, 22-р тал

62. Ватанабе. Эшлэл 55, 204-205 тал

63. Ашибэ Нобүёши  “Гишүүний  мандат  хуваарилалтын талаарх  Үндсэн  хууль  зөрчсөн  гэж  дүгнэсэн шийдвэрийн утга ба асуудал”, “Шүрист сэтгүүл” дугаар 617, 1976 он, 43-р тал

64. Мөн тэнд 44-ртал

65. Цүжимура. Эшлэл 28,308-р тал

66. Мөн тэнд