[1] Өгүүллийн явцын хувилбарыг цаг гарган уншиж үнэтэй зөвлөмж өгсөн мэдээллийн технологийн экспертүүд С.Тэнгис, З.Гантогоо, эрх зүйч, санхүүч Т.Энхжин нарт зохиогчийн зүгээс талархал илэрхийлье.  

[2] Press Release, U.S. Dep’t of Just. Antitrust Div., Former E-Commerce Executive Charged with Price Fixing in the Antitrust Division’s First Online Marketplace Prosecution (Apr. 6, 2015) (quoting Assistant Attorney General Bill Baer): Gal, M. S. (2019). Algorithms as illegal agreements. Berkeley Technology Law Journal, 34(1), p 67

[3]Б.Байгал “Хиймэл оюун ухаан хууль зүйн мэргэжилд” (2017), Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/332 (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[4] Б.Отгонбаяр “Технологийн эрин дэх хууль зүйн боловсрол: Тулгамдсан асуудал, чиг хандлага” (2020),Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1418 (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[5] М.Түвшинжаргал “Виртуал хөрөнгийг эрх зүйн үүднээс тодорхойлох нь (Криптовалютын жишээн дээр)”(2021), Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1032 (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[6] Ж.Оюунтунгалаг “Шүүхийн цахимжилт: Хайлтын системээс хиймэл оюун ухаанд” Шүүхийн сургалт, судалгаа, мэдээллийн хүрээлэн “Монголын төр, эрх зүй сэтгүүл, №105” (2023) 32-61 дэх тал.

[7]  Т.Алтангэрэл “Цахим бараа, үйлчилгээ худалдах, худалдан авах гэрээний онцлог” (2021), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1137 (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[8] “Аглоритм гэдэг нь тогтсон дарааллаар дагаж мөрдөх шаардлагатай математик заавруудын багц бөгөөд ялангуяа компьютерт өгсөн тохиолдолд математикийн асуудлын хариултыг өгөгдөлд тулгуурлан тооцоолоход тусална.” https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/algorithm 

[9] “Хиймэл оюун ухаан (AI), Компьютер эсвэл компьютерийн удирдлагатай роботын оюун ухаантай холбоотой ажлуудыг гүйцэтгэх чадвар юм. Энэ нэр томъёог сэтгэн бодох, утга учрыг олж илрүүлэх, нэгтгэн дүгнэх, өнгөрсөн туршлагаас суралцах чадвар гэх мэт хүний оюуны үйл явц бүхий системийг хөгжүүлэх төсөлд ихэвчлэн ашигладаг.” https://www.britannica.com/technology/artificial-intelligence (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[10] https://www.datasciencecentral.com/difference-between-algorithm-and-artificial-intelligence/ (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[11] БШУЯ, Худалдан авах ажиллагааны газрын хэвлэл мэдээллийн сувгууд “цахим платформ” гэсэн нэр томъёог хэрэглэсэн байна.  https://www.meds.gov.mn/post/64669, https://user.tender.gov.mn/mn/invitation/detail/1666407988546 (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[12] Arno Rasek, Two-sided market, Global Dictionary of Competition Law, Concurrences, Art. N° 99954. https://www.concurrences.com/en/dictionary/two-sided-market (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[13] https://www.cigionline.org/articles/next-wave-platform-governance/ (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[14] Descamps, A., Klein, T., & Shier, G. (2021). Algorithms and competition: the latest theory and evidence. Competition Law Journal, 20(1), pp. 33-34.

[15] Ibid 35.

[16] Competition and Market Authority. Британийн Засгийн газрын харъяа Competition Commission, Office of Fair Trade гэсэн хоёр байгууллагыг нэгтгэн 2013 оноос өөрчлөн байгуулагдсан байгууллага юм. Өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах болон цахим эдийн засгийн чиглэлээр ажилладаг ба манай улсын Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газартай чиг үүргийн хувьд үндсэндээ ижил төрийн захиргааны байгууллага юм.  

[17] https://www.gov.uk/government/publications/algorithms-how-they-can-reduce-competition-and-harm-consumers/algorithms-how-they-can-reduce-competition-and-harm-consumers#theories-of-harm (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[18] Department of Justice, "United States v. David Topkins" (2015) https://www.justice.gov/atr/case-document/file/513586/download (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[19] “Former E-Commerce Executive Charged with Price Fixing in the Antitrust Division's First Online Marketplace Prosecution”(6 April 2015), https://www.justice.gov/opa/pr/former-e-commerce-executive-charged-price-fixing-antitrust-divisions-first-online-marketplace (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[20]Шерманы хуулийн 1 дүгээр зүйлийг зөрчсөн хувь хүн, хуулийн этгээд нь гэм буруутайд тооцогдсон тохиолдолд байгууллагыг 100 сая ам.доллар хүртэлх, хувь хүнийг 1 сая ам.доллар хүртэлх мөнгөн дүнгээр торгож, эсхүл 10 жил хүртэлх хугацаагаар хорих ял оноохоор хуульчилсан байдаг. Retrieved from https://www.govinfo.gov/content/pkg/COMPS-3055/pdf/COMPS-3055.pdf (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[21] CMA, Decision of the Case 50223, (12 August 2016), retrieved from https://assets.publishing.service.gov.uk/media/57ee7c2740f0b606dc000018/case-50223-final-non-confidential-infringement-decision.pdf (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[22] Predatory pricing

[23] I-р бүлэгт заасан чөлөөлөлтөөс бусад тохиолдолд

[24] Descamps, A., Klein, T., & Shier, G. (2021). Algorithms and competition: the latest theory and evidence. Competition Law Journal, 20(1), p 36

[25] Harrington, J. E. (2020). Third party pricing algorithms and the intensity of competition. Available at SSRN, 3723997. p 17

[26] Lessig, L. (1999). The law of the horse: What cyber law might teach. Harvard Law Review, 113, pp. 506-11

[27] Ibid.

[28] Үүнийг өмнөх хэсэгт авч үзсэн Британийн Зах зээл, өрсөлдөөний газрын танилцуулгыг үзнэ үү.

[29] Moral hazard: “хүмүүс ба байгууллага өөрсдийн буруу шийдвэрийнхээ үр дагаврыг амсахгүй байгаагаас учруулж буй эрсдэлийг улам ихэсгэх нөхцөл байдлыг хэлнэ.” https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/moral-hazard (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[30] Conscious parallelism

[31] Ezrachi, A., & Stucke, M. E. (2017). Two artificial neural networks meet in an online hub and change the future (of competition, market dynamics and society) p 30

[32] АНУ-ын Үнэт цаас, арилжааны комисс Athena Capital Research-д 2014 онд торгууль оногдуулсан. Тус компанийн хөгжүүлсэн програм нь арилжааны давтамжийг хурдасгах замаар хувьцааны ханшийг зохиомлоор эрэл өндөртэй болгож харагдуулахад нөлөөлөлөх алгоритм нь зах зээлийг урвуулах шударга бус гэж үзэж торгосон байна. Ibid, p 30

[33] Ibid pp 32-33

[34] Gal, M. S. (2019). Algorithms as illegal agreements. Berkeley Technology Law Journal, 34(1), p 105.

[35] Socially harmful anticompetitive conduct, Ibid, p 98

[36] Ibid, pp. 96-97

[37] Тийм гэсэн хариулттай байвал.

[38] Ibid, pp. 98-99

[39] Британийн Өрсөлдөөн, зах зээлийн газар лугаа адил.

[40] Colangelo, G. (2021). Artificial Intelligence and Anticompetitive Collusion in EU and the US: From the ‘Meeting of Minds’ towards the ‘Meeting of Algorithms’? (No. 74). TTLF Working Papers, pp. 7-10

[41] Ibid, p10

[42] Ibid, p 22

[43] Khan, L. M. (2019). The separation of platforms and commerce. Columbia Law Review, 119(4), pp. 977-9

[44] Ibid, pp. 1023-4: Цахим платформ ба түүн дээрх арилжааны үйл ажиллагаа гэсэн босоо шугаман харилцааг өрсөлдөлдөөнд харш нөлөөтэй гэдгийг нотлоход стандарт эдийн засгийн онолын зарим онол, урсгалууд (Chicago School)-ын дэвшүүлж байсан зарчим онолоос зөрөх шаардлага гарах боловч цаг хугацааны хувьд тэдгээр онолууд нь нэлээд өмнөх үед хамаарах ба цахим эдийн засгийн онцлог дээр тулгуурлаагүй байдаг ажээ.

[45] Ibid, pp. 1052-64

[46] ‘Digital Economy Report 2019’ (UNCTAD) pp. 87, 138-140. Available from: https://unctad.org/topic/ecommerce-and-digital-economy/digital-economy-report (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)  (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[47] https://unctad.org/topic/ecommerce-and-digital-economy/digital-economy-report; https://unctad.org/system/files/official-document/ciclpd57_en.pdf  (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[48] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_4328 (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[49] https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/europe-fit-digital-age/digital-markets-act-ensuring-fair-and-open-digital-markets_en (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[50] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32022R1925 (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[51] https://elaws.e-gov.go.jp/document?lawid=502AC0000000038 (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[52] https://pymnts.com/cpi_posts/japan-watchdog-seeks-tougher-rules-on-consumer-data/ (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[53] https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_gwb/englisch_gwb.html (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[54] http://gkml.samr.gov.cn/nsjg/fldj/202102/t20210207_325967.html. (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[55]https://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_61763/baabe5b69a3c031bfb8d485891bf8077d6809a94/ (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[56] “Бараа худалдах, худалдан авах олон улсын гэрээний тухай Венийн конвенц”, “Иргэний болон арилжааны асуудлаарх шүүхийн шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөх тухай Брюселлийн конвенц”, “Олон улсын гэрээнд цахим харилцааг ашиглах тухай конвенц”, “Ази, Номхон далайн хил дамнасан цаасгүй худалдааг хөнгөвчлөх тухай ерөнхий хэлэлцээр”.  

[57] “Алсын хараа-2050” Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого. https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=211057&showType=1/ (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[58] “Монгол Улс: Цахим худалдааны бэлэн байдлын үнэлгээ” /UNCTAD, 2023/ https://unctad.org/system/files/official-document/dtlecdc2023d2_mn.pdf

[59] “Монгол Улсад цахим худалдааны таатай орчныг бүрдүүлэх нь” /Азийн хөгжлийн банк, 2023/ https://lpr.adb.org/sites/default/files/event/1768/Final-Report-on-Ecommerce-Law-of-Mongolia-March-10-MON_0.pdf; “Монгол Улс: Цахим худалдааны бэлэн байдлын үнэлгээ” /UNCTAD, 2023/ https://unctad.org/system/files/official-document/dtlecdc2023d2_mn.pdf ;“Цахим худалдаа: Зах зээлийн судалгаа, зохицуулалтын оролцоо” /Харилцаа холбооны зохицуулах хороо, 2022/ https://www.crc.gov.mn/; “Цахим худалдааны талаарх судалгаа” /Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам, 2018/ https://sudalgaa.gov.mn/researches; (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[60] “Монгол Улс: Цахим худалдааны бэлэн байдлын үнэлгээ” /UNCTAD, 2023/ https://unctad.org/system/files/official-document/dtlecdc2023d2_mn.pdf

[61]Ц.Цэрэндаваа “Цахим худалдааны статистик бүртгэлийн шинжилгээ” (Монголбанк, 2020) https://www.mongolbank.mn/file/files/documents (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[62] Good, MongolNet, TokTok, M+, UBCab, Unegui.mn, Zangia.mn, Shoppy.mn, Freshpack, Dax, Corex гэх мэт.

[63] Interoperability as an essential requirement: https://aws.amazon.com/what-is/interoperability/ (Сүүлд холбогдсон: 01/17/2024)

[64] Нөгөө талаар энэ салбарт захиргааны байгууллагаас цаг үе, нөхцөл байдалд тохируулан зохицуулалтыг тохируулгын шинжтэйгээр өөрчлөх, удирдах, сонголтын эрх мэдэл олгохгүй байх нь зүйтэй гэж үзэж байна. 

[65] Khan, L. M. (2019). The separation of platforms and commerce. Columbia Law Review, 119(4)

[66] Зохиогч хуулийн төсөл боловсруулах туршлагагүйгээс хууль зүйн техник алдаа гаргасан байх магадлалтай тул саналуудыг агуулгаараа ойлгомжтой байлгахад илүү анхаарсан болно.

[67] direct and indirect network effects;

[68] the parallel use of several services and the switching costs for users;

[69] the undertaking's economies of scale arising in connection with network effects;

[70] the undertaking's access to data relevant for competition;

[71] competitive pressure driven by innovation;

[72] Энэ заалтыг бүхэлд нь ХБНГУ-ын Шударга өрсөлдөөний тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 3(а) хэсгээс авсан болно. Тиймээс орчуулгын хувьд сайжруулах шаардлагатай.   

[73] Colangelo, G. (2021). Artificial Intelligence and Anticompetitive Collusion in EU and the US: From the ‘Meeting of Minds’ towards the ‘Meeting of Algorithms’? (No. 74). TTLF Working Papers, pp. 7-10