Захиргааны хэргийн шүүхийн харьяалан шийдвэрлэх асуудал: Улс төрийн шийдвэр

Наянбаатарын Хулан

Энэхүү судалгааны ажил нь Монгол Улсын Их Сургуулийн-Хууль зүйн сургуульд судалгааны магистрын зэрэг хамгаалсан бүтээл болно.

Магистрын ажил

Захиргааны эрх зүй, Захиргааны процессын эрх зүй, Улс төр судлал

Монгол Улсын хувьд “улс төрийн шийдвэр”-ийг захиргааны хэргийн шүүх хянах эсэх асуудал нь захиргааны хэргийн дагнасан шүүх байгуулагдахтай бараг зэрэгцэн үүссэн бөгөөд үүнээс хойш “улс төрийн шийдвэр”-ийг тодорхойлох, эрх зүйн зохицуулалтдаа тусгах оролдлогуудыг хийсээр байгаа боловч өнөөг хүртэл нэгдсэн байдлаар шийдвэрлэж чадаагүй байна. Иймд Үндсэн 3 бүлэгтэй тус судалгааны ажлаар эрх мэдлийн хуваарилалтад эзлэх шүүх эрх мэдлийн байр суурь гэсэн бодлогын суурь асуудлаас эхлээд судалгааны үндсэн асуудал болох улс төрийн шийдвэрийг 19, 20 дугаар зуунаас эхлэн онол, эрх зүйн зохицуулалт, шүүхийн практикийн хувьд өндөр түвшинд хөгжүүлж ирсэн Франц, Герман, Япон улсын туршлагыг дэлгэрэнгүй судалж, улмаар Засгийн газрын улс төрийн болон захиргааны шийдвэрийг зааглаж, захиргааны хэргийн шүүхийн хяналтаас ангид байх улс төрийн шийдвэрийг тухайлан тодорхойлохыг оролдсон болно.
Түүнчлэн судалгааны ажлын дүгнэлт хэсэгт 1) захиргааны хэргийн шүүх аливаа байгууллагын улс төрийн шийдвэрийг хянахгүй, энэ утгаар Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа одоогийн эрх зүйн зохицуулалтаар улс төрийн шийдвэрийг субъектээр нь тодорхойлон шүүхийн хяналтаас гаргасан нь явцуу шинжтэй байгаа тул улс төрийн шийдвэрийг агуулгаар нь тодорхойлон хуульчлах санал дэвшүүлж, 2) улс төрийн шийдвэр нь захиргааны актаас ялгаатай бөгөөд Засгийн газрын захиргааны чиг үүргээ хэрэгжүүлэн гаргасан захиргааны шинжтэй шийдвэр захиргааны хэргийн шүүхийн хяналтад байхын ач холбогдол, тийнхүү хянах зайлшгүй хэрэгцээ шаардлагыг хууль зүйн болон улс төрийн шинжлэх ухааны үүднээс тодорхойллоо.

улс төрийн шийдвэр, захиргааны хэргийн шүүх, Засгийн газрын шийдвэр, Улсын Их Хурлын шийдвэр, төрийн эрх мэдэл хуваарилах онол, хууль дээдлэх ёс, хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдэл, захиргааны хэргийн шүүхийн зорилго, шүүхийн магадлан шийдвэрлэх ажиллагааны хүрээ, гадаад, дотоод бодлого, иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын шийдвэр, Засаг даргын шийдвэр

2024-05-08

76

Монгол

Бүрэн эхээр нь үзэх

2024-06-25

1934

185

175

Н.Хулан “Захиргааны хэргийн шүүхийн харьяалан шийдвэрлэх асуудал: Улс төрийн шийдвэр” (2024), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/2049

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх

Б.Чимид. Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, хоёр дахь хэвлэл, Уб., 2017.П.Одгэрэл. Захиргааны эрх зүйн ерөнхий анги, 3 дахь хэвлэл, Уб., 2016.Ц.Цогт. Захиргааны Хэргийн Шүүх, Уб., 2019.Г.Банзрагч. Захиргааны процессын эрх зүй, хоёр дахь хэвлэл, Уб., 2023.А.Эрдэнэцогт, Монгол Улсын захиргааны процессын эрх зүй, гурав дахь хэвлэлт. Уб., 2022.Д.Ганзориг. Захиргааны үйл ажиллагааг “шалгах” асуудал. Шүүх эрх мэдэл сэтгүүл, 2017 №1.Ц.Цогт, Захиргааны шийдвэрийг шүүхээс магадлан шийдвэрлэх ажиллагааны стандарт. Үндсэн хуулийн болон Захиргааны эрх зүйн үндсэн асуудал Олон улсын эрдэм шинжилгээний II хурлын эмхэтгэл. Уб., 2023.Монгол Улсын төрийн байгуулалд шүүх эрх мэдлийн эзлэх байр суурь. Удирдлагын академийн судалгааны тайлан 022, Уб., 2020.Т.Мөнх-Эрдэнэ. Захиргааны хэргийн шүүхээс хийх эрх зүйн хяналтын хүрээ хязгаар юу вэ? /Захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэрт хийсэн анализ/, Уб., 2019.Ш.Цогтоо. Монгол Улсын захиргааны эрх зүй: Ерөнхий, тусгай анги, Уб., 2021.Н.Отгончимэг. Засгийн газар хариуцагчаар оролцсон захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэрийн дүн шинжилгээ. Шүүхийн шийдвэрийн дүн шинжилгээ эмхэтгэл 3, Уб., 2020.Д.Мөнхтуяа. Засгийн газрын шийдвэрт шүүхийн хяналтыг хэрэгжүүлж буй Монгол Улсын практик. зарим асуудал, Үндсэн хуулийн болон Захиргааны эрх зүйн үндсэн асуудал Олон улсын эрдэм шинжилгээний II хурлын эмхэтгэл. Уб., 2023.А.Эрдэнэцогт, Монгол Улсын захиргааны процессын эрх зүйн тулгамдсан зарим асуудал. Монгол Улсын процессын эрх зүйн хөгжлийн чиг хандлага, тулгамдсан асуудал Эрдэм шинжилгээний хурлын эмхэтгэл. Уб., 2023.Д.Сүнжид, Засгийн газрын шийдвэрийг хэн хянах вэ?. “Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.Ц.Цогт. Засгийн газар хуулийн дор ажиллахгүй ээ” гэж хэн ч хэлэхгүй байх.“Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.Ханнс Зайделийн сан, Эрх зүйн боловсрол академи. Захиргааны хэргийн шүүх: Монгол дахь шинэтгэл, дэлхийн улсуудын жишиг, Уб., 2004.Д.Ганзориг, Ц.Цогт нар, З.Сүхбаатар, А.Бямбажаргал нар. Захиргааны ерөнхий хуульд холбогдох баримт бичиг I, Уб., 2019.Б.Амарсанаа. Харьцуулсан эрх зүй судлал, 2 дахь хэвлэл, Уб., 2014.Г.Банзрагч. Герман-Монголын захиргааны процессын эрх зүйн харьцуулалт, Уб., 2007.Н.Лүндэндорж. Монгол Улсын Үндсэн хууль шинжлэх ухааны тайлбар, Уб., 2022.А.Цанжид. Төрийн захиргаа, Уб., 2009.А.Цанжид, Улс төрийн шинжлэх ухаан, Хоёр дахь хэвлэл, Уб., 1999.Т.Мөнх-Эрдэнэ. Захиргааны байгууллагын губернатив ба административ үйл ажиллагаа. Эрх зүй сэтгүүл, 2018 №3, цуврал 48.Б.Чимид. Цэцийн шийдвэр бурууг нь мэдсээр атлаа дуугүй байгааг нь гайхаж сууна. “Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.Д.Сүнжид. Захиргааны ерөнхий хууль, захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шүүхийн хяналтын үзэл баримтлал, Уб., 2018.О.Мөнхсайхан. Засгийн газрыг захиргааны хэргийн шүүхийн хяналтаас гаргавал хууль дээдлэх ёс бүрэн хэрэгжихгүй. Үндсэн хуульт ардчиллын төлөө (2013-2023) ярилцлага, нийтлэл. Уб., 2023.Г.Банзрагч. Захиргааны ерөнхий хууль Засгийн газарт үйлчлэх үү?. “Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.“Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.Юрген Харбих. Засгийн газрын үйл ажиллагаа ба шүүхийн хяналт. “Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.Ш.Цогтоо. Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахад баримтлах хориглосон ба хязгаарласан хэм хэмжээ, олон улсын нийтлэг жишиг. Үндсэн хуулийн эрх зүйн тулгамдсан асуудал (Онол, арга зүй, хэрэгжилт). Уб., 2017.О.Мөнхсайхан, Цэцийн дээр  хөх тэнгэр бус Үндсэн хууль бий. Үндсэн хуульт ардчиллын төлөө (2013-2023) ярилцлага, нийтлэл. Уб., 2023.Ц.Сарантуяа. Хуулийн төслийг баталбал Монгол Улс 16 жилээр ухарна. “Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.Д.Мөнхтуяа. Засгийн газрын шийдвэрийг захиргааны хэргийн шүүх хянах тухай. “Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.Ханнс-Зайделийн сан, Монгол Улсын Захиргааны ерөнхий хуулийн тайлбар (Судалгаа, хэрэглээний), Анхны хэвлэл, Уб., 2017.Ж.Амарсанаа. Үндсэн хуулийн цэц ба Захиргааны хэргийн шүүх. Хууль дээдлэх ёс сэтгүүл, 2005 №01.Г.Совд, Н.Жанцан нар. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн тайлбар. Уб., 2000.Ц.Сарантуяа. Үндсэн хуулийн шүүх ба Захиргааны хэргийн шүүх: Уялдаа холбоо, харьцуулалт. Уб., 2004.О.Мөнхсайхан. Хууль дээдлэх ёс: Ерөнхий хандлага ба Монгол. Уб., 2020.Д.Сүнжид. Захиргааны ерөнхий хууль, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шүүхийн хяналтын үзэл баримтлал. “Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.А.Бямбажаргал. Төрийг хуулийн хүрээнд ажиллуулах баталгаа болсон дагнасан шүүхийг нураах гээд байна. “Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.Д.Сүнжид. Захиргааны хууль ёсны үйл ажиллагаанд хяналт тавих суурь нь Захиргааны ерөнхий хууль болно. “Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.Э.Мөнхдаваа. Захиргааны хэргийн шүүхийн хяналт: Засгийн газрын шийдвэр. “Засгийн газар хууль дээдлэх: Шүүхэд гомдол гаргах эрхийн баталгаа” эмхэтгэл. Уб., 2019.Ц.Ганболд, С.Базарпүрэв нар. Улс төрийн шинжлэх ухаан: Сурах бичиг, Дөрөв дэх хэвлэл, Уб., 2014.Ё.Довчин. Улс төр судлал, Уб., 2002.Х.Хулан. Монгол Улсын Үндсэн хууль ба төрийн эрх мэдэл хуваарилал: онол үзэл баримтлалын асуудалд (магистрын зэрэг горилсон бүтээл), Уб., 2002.

Sam J. Ervin, Jr. Separation of Powers: Judicial Independence, Law and Contemporary Problems. Vol. 35, No. 1, Judicial Ethics (Winter, 1970)

Déclaration des Droits de l'Homme et du Citoyen de 1789

Constitution de 1791

James W. Garner, French Administrative Law, The Yale Law Journal, Vol. 33, No. 6 (Apr., 1924)

James W. Garner, French Administrative Law , The American Political Science Review, Vol. 9, No. 3 (Aug., 1915)

James W. Garner, Judicial Control of Administrative and Legislative Acts in France, The American Political Science Review, Vol. 9, No. 4 (Nov., 1915)

Blaise Knapp, La légalité et les actes de gouvernement, La légalité : un principe à géométrie variable. Bâle : Helbing & Lichtenhahn, 1992 (Collection genevoise)

George A. Bermann, The Scope of Judicial Review in French Administrative Law, 16 COLUM. J. TRANSNAT'L. L. 195 (1977)

Sustainable Governance Indicators, Germany

Marion Eckertz-Höfer, The Judicial Review of Administrative Decisions in Germany, “Administrative review: Learning from different perspectives” Australian National Conference, 2010

Dr. Carsten Günther, Administrative justice in Europe

Rudolf Streinz, The Role of the German Federal Constitutional Court Law and Politics

Matthias Klatt, Positive rights: Who decides? Judicial review in balance, International Journal of Constitutional Law, Volume 13, Issue 2, April 2015

Fritz W.Scharpf, Judicial review and the political question: A functional analysis, The Yale Law Journal, Volume 75, No 4, March 1966

Judicial Review: The United States Supreme Court Versus the German Constitutional Court,  Boston College International & Comparative Law Review, Vol. XX, No. 1

Hans G.Rupp, Judicial Review in the Federal Republic of Germany, The American Journal of Comparative Law, Vol. 9, No. 1 (Winter, 1960)

Petra Minnerop, The ‘Advance Interference-Like Effect’ of Climate Targets: Fundamental Rights, Intergenerational Equity and the German Federal Constitutional Court, Journal of Environmental Law, Volume 34, Issue 1, March 2022

VG Berlin, Urteil vom 31.10.2019 - 10 K 412.18

Shigenori Matsui, The principle of separation of powers in Japan, 2018

Taisuke Katama, Adjudication and the governing process: Political questions and legislative discretion

Dan F. Henderson, Japanese Judicial Review of Legislation: The First Twenty Years, 43 Washington Law Review, 1005 (1968)

Christopher A. Ford, Indigenization of Constitutionalism in the Japanese Experience, The, 28 Case Western Reserve Journal of International Law, 3 (1996)

Kisaburo Yokota, Pollitical Questions and Judicial Review: A Comparison, 43 Washington Law Review, 1031 (1968)

Po L. Chen & Jordan T. Wada, Comment, Can the Japanese Supreme Court Overcome the Political

Question Hurdle?, 26 Washington International Law journal, 349 (2017)

Okochi Minori, Role of the Judiciary to maintain the Governing System: Learning from the extraordinary session not-convoked cases

Монгол Улсын Үндсэн хууль. Төрийн мэдээлэл эмхэтгэл. №01. (1992).

Захиргааны ерөнхий хууль. Төрийн мэдээлэл эмхэтгэл. №28. (2015).

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль. Төрийн мэдээлэл эмхэтгэл. №09. (2016).

Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль. (2002).

Захиргааны ерөнхий хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл.

Франц улсын анхны Үндсэн хууль (Constitution de 1791)

Герман улсын Үндсэн хууль (Basic law for the Federal Republic of Germany)

Захиргааны шүүхийн үйл ажиллагааны тухай хууль (Code of Administrative Court Procedure of Germany)

Япон улсын Үндсэн хууль (The Constitution of Japan)

Эрх зүйн мэдээллийн нэгдсэн систем – https://legalinfo.mn/mn.  

Хууль зүйн судалгааны бүтээлийн цахим сан – https://legaldata.mn/. 

Улсын Их Хурлын Тамгын газрын цахим хуудас – https://www.parliament.mn/.  

Шүүхийн шийдвэрийн цахим сан – https://shuukh.mn/.

ХБНГУ-ын шүүхийн шийдвэрийн цахим сан –  https://openjur.de/. 

ХБНГУ-ын хууль тогтоомжийн сан – https://www.gesetze-im-internet.de/.