Бүтээлийн нэр
Нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, тулгамдаж буй зарим асуудал
Хэлбэр
Нийтлэл
Салбар
Нутгийн удирдлага
Бүтээлийн товч
Монгол Улсын Үндсэн хуулиар нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын Үндсэн хуулийн үзэл баримтлалыг тухайн нутаг дэвсгэрийн нэгж байгууллага, хамт олны дотоод амьдрал, ажил хэргийг тэндхийн иргэд хамт олон шууд буюу төлөөлөгчдийн байгууллагаараа дамжуулан бие даан шийдвэрлэх гэсэн агуулгаар тодорхойлсон байдаг.

Онолын хувьд ч энэ хувилбар хамгийн оновчтой нь гэж тодорхойлж болох бөгөөд манай улсын нэр бүхий эрдэмтэд нутгийн өөрөө удирдах ёсыг сонгодог хэлбэрээр хөгжүүлэх нь зүйтэй гэсэн байдаг. Энэ ч утгаараа Үндсэн хуулиар нутгийн өөрөө удирдах ёсны автоном байдлын эрх зүйн суурь үндсийг бүрдүүлсэн байна.
Түлхүүр үг
Нутгийн өөрөө удирдах байгууллага, Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, Нутгийн өөрөө удирдах ёсны автоном байдал
Бичигдсэн огноо
2021-01-01
Хуудсын тоо
6
Хэл
Монгол
Байршуулсан огноо
2024-12-27
Товч мэдээлэл үзсэн
30
Бүрэн эхээр нь үзсэн
Эшлэлийн тоо
27
Санал болгож буй эшлэлийн загвар
А.Доржсүрэн “Нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, тулгамдаж буй зарим асуудал” (2021), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/2223
Цуглуулганд нэмэх
Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх
Эшлэлүүд

1. БНМАУ-ын Үндсэн хууль., /1960 он/.,

2. Ж.Амарсанаа  нар.,  Монголын  хууль  тогтоомжийн  түүхэн  эмхтгэл.,  тавдугаар  боть,  УБ.,  2010  он, Б.Чимид.,  Үндсэн  хуулийн  үзэл  баримтлал: Нутгийн  удирдлага,  гуравдугаар  дэвтэр,  УБ.,  2004  он., Д.Ганзориг., Нутгийн удирдлагын асуудал:Үндсэн хуулийн эрх зүйн тулгамдсан асуудал /онол, арга зүй  хэрэгжилт/.,  УБ.,  2017  он,  Үндсэн  хууль  эрх  зүйт  ёс  сэтгүүл  2018  он  зэрэг  бүтээлүүдээс дэлгэрүүлэн үзэх боломжтой.

3. Хууль зүйн үндэсний хүрээлэн., Үндсэн хууль эрх зүйт ёс сэтгүүл., УБ., 2020 он., Нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын хараат бус, бие даан шийдвэр гаргах үндсэн үндсэн хуулиар хамгаалах нь., Илтгэл., 

4. Нутгийн өөрөө удирдах ёс гэдгийг Академич, доктор, эмирет профессор С.Нарангэрэл Эрх зүйн эх толь бичигтээ /англ. Local self government/ Монгол Улсын хүн амын эрх ашиг ба түүний түүхэн болон орон  нутгийн  бусад  уламжлалаас  үндэслэн  шууд  болон  шууд  бусаар  нутгийн  өөрөө  удирдах байгууллагаар  дамжуулан  орон  нутгийн  ач  холбогдолтой  асуудлыг  бие  даан  шийдвэрлэх  Монгол Улсын Үндсэн хууль болон бусад хуулиар баталгаажсан үйл ажиллагаа юм.

5. Европын улсуудын нутгийн удирдлагын хартын 3 дугаар зүйлд "Нутгийн өөрөө удирдах ёс гэдэг нь нутаг дэвсгэрийн бие даасан хамтлагаас өөрийн хариуцлага дор төрийн хэргийн үлэмж хэсгийг тухайн нутаг  дэвсгэрт  оршин  суугаа  иргэдийн  ашиг  сонирхолд  нийцүүлэн  хуулийн  хүрээнд  шийдвэрлэх удирдлагын хэрэгжүүлэх эрх, бодит чадвар юм"гэж тодорхойлсон байдаг.

6. Асуудлыг бие даан шийдвэрлэх гэдгийг Б.Чимид хурлын автономи эрх гэж тодорхойлжээ.

7. С.Төмөр., Монгол Улсын Үндсэн хуулийн эрх зүй: Нутгийн өөрөө удирдах ёсны онол туршлага, хэтийн төлөв., УБ., 2004 он., 20 дахь тал.

8. Д.Лүндээжанцан, Ч.Энхбаатар., Монгол Улсын Үндсэн хуулийн эрх зүй., УБ., 2000 он., хоёр дахь хэвлэл., 219 дэх тал.

9. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэц., Үндсэн хуулийн эрх зүйн тулгамдсан асуудал:Онол, арга зүй хэрэгжилт., УБ., 2017 он., 270 дахь тал.

10. Уг онолыг засаг захиргааны эс төвлөрөл, эдийн засгийн эс төвлөрөл гэж нэрлэн дэлхийн улс орнууд өөрийнүндсэн хууль, органик хуульдаа хүлээн зөвшөөрч хуульчилсан хандлага нилээдгүй байна.

11. Б.Чимид., Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал:Нутгийн удирдлага, гуравдугаар дэвтэр, УБ., 2004 он.,

12. Монгол Улсын хувьд сүүлийн 27 жилийн турш нутгийн өөрөө удирдах байгууллага нь бие даасан шийдвэр гаргаж, өөрийн засаг захиргааны нэгжийн эдийн засаг, нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэж, орон нутгаа хөгжүүлж чадахгүй байгаа юм гэж судлаачид үзсэн байдаг.

13. Д.Батболд /Ph.D/., Нийтийн эрх зүй дэх тулгамдсан асуудал., УБ., 2015 он., 122 дахь тал.

14. Доктор Ш.Цогтоогийн Нийтийн захиргаа:удирдлагын эрх зүй., УБ хот., 2011 он., 96, 101 дэх тал, Гадаад орнуудийн Үндсэн хуулийн эрх зүй., УБ., 2018 он., 488,  489 дэх тал.

15. Б.Чимид., Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал., хоёр дахь хэвлэл., УБ., 2017 он.

16. Нутгийн удирдлага: Сорилт ба шийдэл Үндэсний чуулганы эмхтгэл., 2016 он., 147 дахь тал.

17. Мөн тэнд.

18. С.Төмөр.,  Нутгийн  өөрөө  удирдах  ёсны  тухай:Үндсэн  хуулийн  үзэл  баримтлал,  онол  практикийн зарим асуудал., Нутгийн удирдлага сэтгүүл., УБ., 2003 он., 9 дэх тал

19. Б.Чимид., Үндсэнхуулийн мэдлэг., УБ., 2008 он., 367 дахь тал.

20. Европын бараг бүх орны үндсэн хуульд муниципал нэгжийн эрх хэмжээний ерөнхий хэв шинжийг ерөнхий бүрэн эрхийн заалт /generalcompetence clause/-аар хүлээн зөвшөөрдөг. Энэ нь ямагт тодорхой бус,  чиг  үүрэг  зарчмыг  тусгахаасаа  илүү  үйл  ажиллагааны  эрх  чөлөө  буюу  өөрт  олгогдсон  бүх  эрх мэдлийг   хэрэгжүүлэх   зарчмыг   илэрхийлдэг.   /Европын   Зөвлөл,   Европын   орнуудын   нутгийн удирдлагын  чиг  үүрэг,  Европын  орон  нутгийн  болон  бүсийн    ардчиллын  хорооны  судалгаа,  2007 оныы нөхцөл байдал/.

21. Монгол  Улсын  Үндсэн  хуулийн  62  дугаар  зүйлийн  62.2-т  “Нутгийн  өөрөө  удирдах  байгууллагын эрх  хэмжээний  асуудлыг  дээд  шатны  байгууллага  нь  шийдвэрлэж  үл  болно.  Монгол  улсын  Засаг захиргаа,  нутаг  дэвсгэрийн  нэгж,  түүний  удирдлагын  тухай хуулийн  25  дугаар  зүйлийн  25.4-т “Хурлаас  гаргасан  тогтоол,  бусад  шийдвэр  нь  хууль  тогтоомж,  Засгийн  газар,  тухайн  асуудлыг харьяалах  дээд  шатны  байгууллагаас  гаргасан  шийдвэрт  нийцээгүй  бол  түүнийг  тухайн  Хурал өөрчлөхбуюу хүчингүй болгоно” гэж зохицуулсан байдаг. Энэ хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.4, 25.5-д заасныг 2009 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн 01 тоот тогтоолоор   шийдвэрлэсэн.   Энэ   тогтоолд   дээд   шатны   байгууллага,   нутгийн   өөрөө   удирдах байгууллагын  шийдвэрийг  хүчингүй  болгон  дахин  шийдвэрлэх  нь  Үндсэн  хуульд  нийцэхгүй  байна гэж үзэн эсхүл дээд шатны гэсэн хэсгийг хасаж, шийдвэрлэсэн байдаг. Мөн Нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллага нь өөрийн нутаг дэвсгэрийн хэмжээний эдийн засаг, нийгмийн амьдралын асуудлыг бие  даан  шийдвэрлэнэ  гэж  заасан  нь  уг  эрхийг  тухайн  байгууллагаас  өөрийн  бүрэн  эрхийн  хүрээнд хамаарах асуудлыг шийдвэрлэн батлан гаргасан аливаа шийдвэр тогтоолыг бусад байгууллага, албан тушаалтан нь хүчингүй болгохоос хамгаалж өгсөн.

22. Монгол Улсын Үндсэнхуулийн 62 дугаар зүйлийн 62.2 дахь хэсэг.

23. Монгол  Улсын  Үндсэн  хуулийн  цэцийн  2019  оны  09  дүгээр  сарын  20-ны  өдрийн  04  дүгээр шийдвэрээр  Захиргааны  Ерөнхий  хуулийн  64  дүгээр  зүйлийн  64.1-д "Захиргааны  хэм  хэмжээний актыг  хуулиар  тусгайлан  эрх  олгогдсон  захиргааны  байгууллага  батална",  Монгол  Улсын  засаг захиргаа  нутаг  дэвсгэрийн  нэгж,  түүний  удирдлагын  тухай  хуулийн  17  дугаар  зүйлийн  17.1.9,  18 дугаар  зүйлийн  18.2-д "хуулиар  тусгайлан  эрх  олгогдсон  тохиолдолд  захиргааны  хэм  хэмжээний хууль  тогтоомжид  нийцүүлэн  баталж,  ЗЕХ-д  заасан  журмын  дагуу  улсын  бүртгэлд  бүртгүүлж, мөрдүүлэх"гэсэн заалтууд нь Үндсэн хуулийн 62 дугаар зүйлийн 62.2 дахь заалтыг шууд зөрчсөн гэж үзэх үндэслэлгүй байна гэж шийдвэрлэсэн.

24. С.Төмөр., Нутгийн өөрөө удирдах ёсны тухай: Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, онол практикийн зарим асуудал., Нутгийн удирдлага сэтгүүл., УБ., 2003 он., 9 дэх тал.

25. Захиргааны Ерөнхий хуулийн 64 дүгээр зүйлийн 64.1 дэх хэсэг.

26. Үндсэн хууль эрх зүйт ёс сэтгүүл., УБ., 2020 он., Х.Норовсүрэн., Б.Лхагважаргал нар., Нутгийн өөрөөудирдах байгууллагын хараат бус, бие даан шийдвэр гаргах эрхийг Үндсэн хуулиар хамгаалах нь., илтгэл.

27. R.Dworkin, law is empire, Cambridge (Massachussets)/London (England):Belknap Press of Harvard univercityPress 1986, 176.