1 2024 оны 05 сарын 16-ны өдрийн байдлаар, https://legalinfo.mn/mn.
2 “due process of law” зарчмын хувьд судлаач нарын дунд тогтсон орчуулга байхгүй бөгөөд “заавал хийгдэх ажиллагаа” гэдгээр орчуулах тохиолдлууд ч байна.

3 Австри нь хамгийн анх захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагааны тухай хууль баталсан улс юм. Тус улс нь 1875 онд захиргааны хэргийн шүүх байгуулах тухай хууль баталсан бөгөөд тус хуульд захиргааны хэргийн шүүх нь захиргааны байгууллагын тогтоосон нөхцөл байдалд хязгаарлагдана хэмээн үзэж, захиргааны байгууллагаас нөхцөл байдлыг тогтоох ажиллагаа явуулахдаа заавал хийгдэх ажиллагааг хангах ёстой тухай хөндсөн байна.

4 Европын улсуудаас захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагааны ерөнхий хуульгүй улсуудад Англи, アイルランド、Белги зэрэг улсууд орно.
5 1996 онд батлагдсан Хятад улсын Захиргааны хариуцлагын тухай хууль нь сөрөг нөлөөлөл бүхий захиргааны акт гаргах үеийн сонсох ажиллагааны тухай зохицуулсан. Мөн захиргааны хэм хэмжээний акт гаргах ажиллагааг 1987 оны журмаар зохицуулж байсан. 宇賀克也『行政手続法の解説（第4次改訂版）』（学陽書房 2003年）27頁。
6 Попов Л.Л, Зубарев С.М. Административные процедуры. М.,2018. С.235.
7 行政手続法.

8 橋本博之「第１回　行政法の「歩き方」――３つの指針」、https://gyoseihou.
hatenablog.com/entry/2021/03/12.

9 前掲注（8）。
10 Улсын Их Хурлын 2015.04.09-ний өдрийн нэгдсэн хуралдааны тэмдэглэл, 44 дэх тал, https://www.parliament.mn/nn/2098/ (Сүүлд үзсэн: 2024.05.14).

11 Улсын Их Хурлын 2015.04.09-ний өдрийн нэгдсэн хуралдааны тэмдэглэл, 53 дах тал, https://www.parliament.mn/nn/2098/, (Сүүлд үзсэн: 2024.05.14).
12 Захиргааны ерөнхий хуулийн төслийн үзэл баримтлал, 3 дахь тал.
13 П.Одгэрэл, “Захиргааны эрх зүйн тусгай ангийн эрх зүйн зохицуулалт ба тулгамдсан асуудал,” Үндсэн хуулийн болон захиргааны эрх зүйн үндсэн асуудал сэдэвт Олон улсын эрдэм шинжилгээний хурал, (2018.10.08), Улаанбаатар, Монгол.
14 Захиргааны ерөнхий хуулийн төслийн талаарх шүүгч нарын саналууд, 2013, 2 дахь тал.

15 Ц.Цогт, “Захиргааны ерөнхий хууль: боловсруулах үе шат, үзэл баримтлал,
хэрэгжилт, хүлээгдэж буй ач холбогдол”, legaldata.mn, 2019, 34 дэх тал.
16 Өмнөх эшлэл 14, 2 дахь тал.
17 前掲注（8）。

18 Өмнөх эшлэл 13, 3 дахь тал.

19 岸田貞夫「青色申告に対する更正の際の理由付記をめぐる問題点j税理44巻1号（2001. 1 ) pp.22 26
20 衆議院第１２８回国会、内閣委員会議録第一号、平成５年１０月14日、３頁。

21 前掲注（20）。

22 Өмнөх эшлэл 11, 60 дах тал, https://www.parliament.mn/nn/2098/, (Сүүлд
үзсэн: 2024.05.14).
23 Өмнөх эшлэл 12, 4 дэх тал.

24 Хууль зүй дотоод хэргийн яам, Монгол улсын эрх зүйн шинэтгэлийн
хөтөлбөрийн хяналт, шинжилгээ, үнэлгээ, тайлан, 2008, 447 дох тал.

25 Ханнс-Зайделийн сан, “Эрх зүйн боловсрол” академи, Монгол Улсын захиргааны ерөнхий хуулийн тайлбар (Судалгаа, хэрэглээний), 2017, 41-42 дахь тал.
26 Д.Сүнжид, Захиргааны ерөнхий хууль: үзэл баримтлал, хэрэглээ, 2017, 32 дахь тал.

27 Өмнөх эшлэл 26, 32 дахь тал.
28 Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2023 оны 11 сарын
30 өдрийн 221/МА2023/0713 магадлал, https://shuukh.mn/single_
case/6510?daterange=2023/01/01%20-%202023/12/31%20&id=2&court_cat=3&bb=1.
29 Улсын дээд шүүхийн 2023 оны 11 сарын 22 өдрийн 001/ХТ2023/0085
тогтоол, https://shuukh.mn/single_case/3195?daterange=2023-01-01%20-%20
2024-01-29&id=3&court_cat=3&bb=1.

30 УДШ-ийн 2022 оны 05 сарын 30 өдрийн 001/ХТ2022/0036 тогтоол,
https://shuukh.mn/single_case/2848?daterange=2021-01-01%20-%20
2024-01-01&id=3&court_cat=3&bb=1.
31 УДШ-ийн 2023 оны 10 сарын 02 өдрийн 001/ХТ2023/0060 тогтоол,https://shuukh.mn/single_case/3158?daterange=2021-01-01%20-%202024-05-21&id=3&court_cat=3&bb=1.

32 УДШ-ийн 2021 оны 3 сарын 10 өдрийн 001/ХТ2021/0063 тогтоол, https://shuukh.
mn/single_case/2727?daterange=2021-01-01%20-%202024-01-01&id=3&court_
cat=3&bb=1.

33 Энэ хуулийг 2022 оны 06 дугаар сарын 17-ны өдөр баталсан Зөвшөөрлийн
тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/ хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс
эхлэн хүчингүй болсонд тооцно.

34 Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.7-д “Анхан
шатны баримтын бүрдэлгүй ажил, гүйлгээг бүртгэх, санхүүгийн тайланд
тусгахыг хориглоно”
35 НББтХ-ийн 20 дугаар зүйлийн 20.1.4-т “Хүчин төгөлдөр бус анхан шатны баримтаар, эсхүл анхан шатны баримтаар баталгаажаагүй ажил, гүйлгээг бүртгэхгүй байх үүрэгтэй”
36 НББтХ-ийг 2023 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдөр баталсан Нийгмийн даатгалын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/ хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн хүчингүй болсонд тооцно.Нийгмийн даатгалын байгууллага өөрийгөө санхүүжүүлэх, нийгмийн даатгалын байцаагч хууль дээдлэх, бусдын нөлөөнд үл автах, даатгуулагч, ажил олгогчийн хууль ёсны эрх, ашиг сонирхлыг хүндэтгэн хамгаалах зарчим баримтална.

37 『コンメンタール行政法：Ⅰ行政手続法・行政不服審査法（第３版）』（日本評論社・2018年）52頁。
38 室井力、芝池義一、浜川清、本多滝夫「コンメンタール行政法Ⅰ　行政手続法・行政不服審査法」（2018年・日本評論社）45頁。

39 宇賀克也『行政手続法の解説（第４次改訂版）』（学陽書房・2003年）63頁。
40 前掲注（37）49頁。
41 前掲注（37）49頁。

42 前掲注（37）49頁。
43 前掲注（37）50頁。
44 前掲注（37）50頁。

45 編集代表『英米法辞典』（東京大学出版・2017年）378頁。
46 Нидерланд улсын Үндсэн хуулийн 107 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт захиргааны
эрх зүйн нийтлэг дүрмийг /асуудлыг/ хуулиар зохицуулна гэж заасны дагуу 1994 онд “Захиргааны ерөнхий хууль”-ийг баталсан.

47 The APA's "legislative history is more conflicting than the text is ambiguous." Wong Yang Sung v. McGrath, 339 U. S. 33, 49 (1950) ; "Congress expressed a mood." Universal Camera Corp. v. NLRB, 340 U. S. 474, 487 (1951). See SEN.Doc. No. 248, at 303-4. Senator McCarran (not a specification of the details of administrative procedure, nor a codification; merely "an outline of minimum basic essentials"); id. at 407, Attorney General Clark (there is nothing inherent in the subject of administrative law "which defies workable codification"); id. at 298, Senator McCarran (a "bill of rights for . . . Americans whose affairs are controlled or regulated . . . by agencies . . .; a simple and standardized plan of administrative procedure") ; id. at 307, Senator McCarran (nothing in the bill that interferes with existing administrative procedure) ; id. at 318-19, Senators McCarran and McKellar ("principal purpose of the bill" as well as its "general underlying purpose" is to afford aggrieved parties judicial review) ; id. at 347, Congress man Pittenger (same); id. at 345-7, Congressmen Sabath and Michener (to improve administration of justice by prescribing fair administrative procedure;
to see that the people receive justice). Etc.
48 Америкийн нэгдсэн улсад “тусгай хууль”-ийг “private law” гэж хэрэглэдэг.
49 編集代表『英米法辞典』（東京大学出版・2017年）796頁。
50 西川明子「基本法の意義と課題」レファレンス平成27年2月号、47頁。
51 西川・前掲注（50）46頁。
52 大橋洋一『行政法Ⅰ（現代行政過程論）第２版』（有斐閣・2013年）67頁。
53 西川・前掲注（50）46頁。

54 Өмнөх эшлэл 13, 3 дахь тал.
55 Өмнөх эшлэл 13, 2 дахь тал.