Бат-эрдэнэ Лхагважаргал : Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт ба Үндсэн хуулийн цэцийн хяналтын зохистой хүрээ

Бүтээлийн нэр

Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт ба Үндсэн хуулийн цэцийн хяналтын зохистой хүрээ

Зохиогч

Тэмдэглэл

Монгол Улсын төр, нийгмийн нэрт зүтгэлсэн, ардчилсан Үндсэн хуулийн эхийг баригч, Хөдөлмөрийн баатар, Ардын багш, Гавьяат хуульч, Доктор, Профессор Б.Чимидийн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний шилдэг илтгэлийн уралдааны тусгай байр эзэлсэн бүтээл.

Хэлбэр

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Салбар

Үндсэн хуулийн эрх зүй

Бүтээлийн товч

Үндсэн хууль гэдэг тухайн улсын улс төр, нийгэм, эдийн засгийн тогтолцоо, бүтцийн суурь нь болж байдаг тул тухайн үндсэн хуулиар ямар засаглалыг тогтоож, ямар зарчмыг бий болгосон гэдэг нь нэн ач холбогдолтой байдаг. Монгол Улсын хувьд 1992 оны Үндсэн хууль нь анхны ардчилсан үндсэн хууль байсан тул энэ үнэт зүйлийг хадгалж явах нь нэн чухал. Гэсэн хэдий ч эрх мэдэл хуваарилах онолын үүднээс ард түмнээс сонгогдсон парламент нийгмийн нөхцөл байдал, шаардлагад нийцүүлэн өөрчлөх эрхтэй. Ихэнх улс оронд хууль тогтоогчийн зүгээс энэхүү бүрэн эрхээ урвуугаар ашиглахаас сэргийлэх үүднээс тухайн Үндсэн хуулийн суурь үнэт зүйл болсон зарчмын шинжтэй зарим зохицуулалтуудыг “үл өөрчилж болох мөнхийн заалт” хэмээн нэрийдэж, хууль тогтоогчийн Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах бүрэн эрхэд агуулгын хязгаарлалт хийдэг байна.
Манай улсын хувьд Үндсэн хуульд энэ төрлийн “үл өөрчилж болох мөнхийн заалт” байхгүй. Харин Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах журмын тухай гэх органик хуулиар Үндсэн хуулийн тодорхой заалтуудад өөрчлөлт оруулахыг хориглосон байдаг. Гэсэн хэдий ч энэ хууль нь органик хууль тул парламентаас нийт гишүүдийн олонхын саналаар өөрчлөлт оруулах боломжтой. Сүүлийн жилүүдэд дан нэг нам дийлэнх олонхоор парламентад суудал эзэлж буй тул Үндсэн хуулийн суурь зарчим, үнэт зүйлийг хамгаалах хамгаалалтыг хууль зүйн хүрээнд сайжруулах шаардлагатай байна.

Түлхүүр үг

Үндсэн хууль, Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт, Үндсэн хуулийн цэц, Үндсэн хуулийн цэцийн хяналтын хүрээ, Үл өөрчилж болох заалт

Бичигдсэн огноо

2025-01-13

Хуудсын тоо

Хэл

Монгол

Бүтээл

Бүрэн эхээр нь үзэх

Байршуулсан огноо

2025-01-14

Товч мэдээлэл үзсэн

162

Бүрэн эхээр нь үзсэн

Эшлэлийн тоо

Санал болгож буй эшлэлийн загвар

Б.Лхагважаргал “Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт ба Үндсэн хуулийн цэцийн хяналтын зохистой хүрээ” (2025), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/2247

Цуглуулганд нэмэх

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх

Эшлэлүүд

(1) Б.Чимид, "Үндсэн хуулийг дээдлэн шүтэх ёс", 2006.

(2) Б.Чимид, "Төрийг засах ёс эш үг", 2019.

(3) Б.Чимид, "Үндсэн хуулийн мэдлэг", 2008.

(4) О.Мөнхсайхан, "Үндсэн хуулийг дээдлэн шүтэх ёс", Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн Тамгын газар, “Бяраагийн Чимидийн уншлага: Үндсэн хуулийг дээдлэн шүтэх ёс” (2024).

(5) Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2022 оны 8 сарын 15-ны өдрийн 02 дугаар тогтоол.

(6) SSRN, "Judicial Review of Constitutional Amendments", https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=5046787.

(7) Ikon.mn, 1992 оноос хойших сонгуулийн үр дүн.

(8) Д.Баяр, "Хэн “Эхээ” (Үндсэн хууль) мөргөсөн бэ? Цэц үү? Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт үү?", https://legaldata.mn/news/160, Сүүлд үзсэн: 2024 оны 12 сарын 30.

(9) Kemal Gozler, "Judicial Review of Constitutional Amendments: Comparative Study", Ekin Press, Bursa, 2008, https://anayasa.gen.tr/jrca-3.htm.

(10) Dr. Dainius Zalimas, "Eternity Clauses: A Safeguard of Democratic Order and Constitutional Identity", https://www.gjk-ks.org/wp-content/uploads/vendimet/Speech_of_the_President_of_the_Constitutional_Court_of_Lithuania_Prof.Dr._Dainius_alimas.pdf.

(11) European Journal of Legal Research, "Judicial Review", https://www.elevenjournals.com/tijdschrift/ejlr/2019/3/EJLR_1387-2370_2019_021_003_007.

(12) Federal Ministry of the Interior and Community, "The Constitution of the Federal Republic of Germany", https://www.bmi.bund.de/EN/topics/constitution/constitutional-issues/constitutional-issues.html.

(13) 3rd Congress of the World Conference on Constitutional Justice, "Constitutional Justice and Social Integration: Questionnaire Reply by the Federal Constitutional Court of Germany", https://www.venice.coe.int/WCCJ/Seoul/docs/WCCJ_key-note-session_3-Arslan_ENG.pdf.

(14) Act on the Federal Constitutional Court, https://www.bundesverfassungsgericht.de/SharedDocs/Downloads/EN/Gesetze/BVerfGG.pdf?__blob=publicationFile&v=1.

(15) The Federal Constitutional Court, "The Federal Constitutional Court Website", https://www.bundesverfassungsgericht.de/EN/TheFederalConstitutionalCourt/thefederalconstitutionalcourt_node.html.