Бүтээлийн нэр
Монгол Улсын Үндсэн хуульд үндсэн хуулийн эдийн засгийн онол, арга зүйн үүднээс дүн шинжилгээ хийх нь
Тэмдэглэл
Бүгд Найрамдах Улсыг тунхаглаж, анхдугаар Үндсэн хууль баталсны 100 жилийн ойн хүрээнд зохион байгуулсан “Үндсэн хуульт ёс: Өнгөрсөн, одоо, ирээдүй” Олон Улсын эрдэм шинжилгээний хуралд хэлэлцүүлсэн илтгэл
Хэлбэр
Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл
Салбар
Үндсэн хуулийн эрх зүй
Бүтээлийн товч
БНМАУлс нь анхдугаар Үндсэн хуулийг баталж, үндсэн хуульт ёсны хөгжлийн үндэс суурь тавигдсанаас хойш 100 жил болжээ. Монгол Улс нь ардчилсан үндсэн хуульт ёсны чиг хандлагаар тууштай хөгжиж, улс төр, нийгэм, эдийн засгийн өөрчлөлт шинэчлэлийг хийж байгаа ч, нийгэм – эдийн засгийн хөгжил тодорхой түвшинд хүрээгүй байх тул өнөөгийн Үндсэн хуулийн эрх зүйн зохицуулалтад дүн шинжилгээ хийх шаардлагыг бий болгож байна. Иймд “Монгол Улсын Үндсэн хуульд Үндсэн хуулийн эдийн засгийн онол – арга зүйн үүднээс дүн шинжилгээ хийх нь” илтгэлийн хүрээнд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн эдийн засгийн эрх зүйн зохицуулалтыг түүхэн үүднээс авч үзэхээс гадна Үндсэн Хуулийн эдийн засгийн онол – арга зүйд тулгуурлан өнөөгийн Үндсэн Хуулийн эдийн засгийн зохицуулалтад дүн шинжилгээ хийсэн болно. Үндсэн хуулийн эдийн засгийн онол болон тоглоомын онол арга зүйд үндэслэн Үндсэн хуулийн эдийн засгийн зохицуулалтын сул талыг илрүүлж, түүнийг сайжруулах арга замыг тодорхойлсон явдал нь онол – практикийн чухал ач холбогдолтой юм.
Түлхүүр үг
Эдийн засаг, Санхүү, Үндсэн хууль, Үндсэн хуулийн эдийн засаг, Үндсэн хуулийн хязгаарлалт
Economy, Finance, Constitution, Constitutional economics, Constitutional restrictions
Бичигдсэн огноо
2024-11-25
Хуудсын тоо
14
Хэл
Монгол
Байршуулсан огноо
2025-01-17
Товч мэдээлэл үзсэн
39
Бүрэн эхээр нь үзсэн
2
Эшлэлийн тоо
25
Санал болгож буй эшлэлийн загвар
Х.Сэлэнгэ “Монгол Улсын Үндсэн хуульд үндсэн хуулийн эдийн засгийн онол, арга зүйн үүднээс дүн шинжилгээ хийх нь” (2024), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/2256
Цуглуулганд нэмэх
Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх
Эшлэлүүд

1 БНМАУ –ын 1924 оны Үндсэн хууль. Монгол Улсын 1924, 1940, 1960, 1992 оны Үндсэн хууль. УБ. 2021 он. хуудас - 14

2 БНМАУ –ын 1924 оны Үндсэн хууль. Монгол Улсын 1924, 1940, 1960, 1992 оны Үндсэн хууль. УБ. 2021 он. хуудас - 15

3 Мөн тэнд

4 БНМАУ –ын 1940 оны Үндсэн хууль. Монгол Улсын 1924, 1940, 1960, 1992 оны Үндсэн хууль. УБ. 2021 он. хуудас - 70

5 БНМАУ –ын 1960 оны Үндсэн хууль. Монгол Улсын 1924, 1940, 1960, 1992 оны Үндсэн хууль. УБ. 2021 он. хуудас – 95,103

6 Монгол Улсын Үндсэн Хууль. УБ. 1992. 5 дугаар зүйлийн 1

7 Монгол Улсын Үндсэн Хууль. УБ. 1992. 5 дугаар зүйлийн 2

8 Монгол Улсын Үндсэн Хууль. УБ. 1992. 16 дугаар зүйлийн 3

9 Академич Ш. Нацагдорж “...монголд газар нь дорно зүгийн орон лугаа адил гол төлөв улсын өмч байжээ” гэж тэмдэглэжээ. Нацагдорж. Ш. “Сум, хамжлага, шавь ард” УБ. 1972. Хуудас 53

10 Монгол Улсын Үндсэн Хууль. УБ. 1992. 6 дугаар зүйлийн 3

11 БНМАУ –ын Үндсэн хууль. 1924 он. Гуравдугаар зүйлийн 1.

12 БНМАУ –ын Үндсэн хууль. 1960 он. 10 дугаар зүйл.

13 Лүндэндорж. Н. Шилжилтийн үе: Улс төр, эрх зүйн асуудал. УБ. 2010. Хуудас 280

14 Монгол Улсын Үндсэн Хууль. УБ. 1992. 5 дугаар зүйлийн 4

15 Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн танилцуулга. 2019 – 2023 он. УБ. 2024 https://www.nso.mn/

16 Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн танилцуулга. 2019 – 2023 он. УБ. 2024 https://www.nso.mn/

17 Мөн тэнд

18 “Та Монголын эдийн засгийн хямралд юу буруутай гэж үзэж байна вэ? Гэсэн олон нийтийн дунд явуулсан санал асуулгын дүнг харвал 46.3 хувь нь тогтворгүй хууль тогтоомж, 44.8 хувь нь популист улс төрчид, үлдсэн 8.9 хувь нь туйлшрал, түүхий эдийн үнийн бууралт гэж үзсэн байна. www.news.mn

19 Үндсэн Хуулийн 25.1.7-д “Улсын Их Хурал... төрийн санхүү, зээл, албан татвар, мөнгөний бодлого, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн үндсэн чиглэлийг тодорхойлж, Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, улсын төсөв, түүний гүйцэтгэлийн тайланг батлах” онцгой бүрэн эрхэд хадгалж шийдвэрлэнэ” гэжээ.

20 Тайлбар: Орчин үеийн эдийн засгийн хөгжлийн нэг гол онол бол “Тоглоомын онол” юм. Тоглоомын онол нь дэлхийн олон улсын зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд хэрэглэгдэж байгаа билээ.

21 James M Buchanan, How can constitutions be designed so that politicians who seek to serve “public interest” can survive and
prosper?, Constitutional Political Economy Winter 1993, Volume 4, Issue 1, pp 1-6

22 Гегель. Философия права. с 263-264

23 Үндсэн хуулийн эдийн засаг гэсэн нэр томъёо, ойлголтыг 1982 онд Вашингтоны эрдэм шинжилгээний хуралд Америкийн эдийн засагч Ричард МакКинзи (Richard McKenzie) анх удаа гаргаж тавьсан бөгөөд энэхүү Үндсэн Хуулийн эдийн засгийн онолын санааг Америкийн эдийн засагч Жеймс Бьюкенен (James McGill Buchanan Jr) хөгжүүлсэн. Үндсэн хуулийн эдийн засгийн онолын чиг хандлага нь эдийн засагчдийн төдийгүй эрх зүйн шинжлэх ухааны эрдэмтэн судлаачдын дэмжлэгийг ихээхэн авсан юм. Йелийн их сургуулийн профессор Брюс Акерман (Bruce Ackerman) эдийн засаг, эрх зүйн харилцан хамааралын тухай шинжлэх ухаан, сургалтын чиг хандлагын үүсэл нь “эрх зүйн шинжлэх ухаанд сүүлийн 100 жилийн хамгийн
чухал амжилт болсон” гэж дүгнэн тэмдэглэжээ. Энэхүү онол нь хувь хүмүүсийн шийдвэр гаргах үедээ тулгардаг асуудлуудыг зохицуулах зарим хязгаарлалтын хувилбарыг ухаалаг сонголтын тогтолцоонд судалдаг судалгааны салбар болно. (Niclas Berggren, (1997) Essays in Constitutional Economics,p 2)

24 Лүндэндорж Н. “Jurisprudence: эрх зүй судлал: философи, онол” УБ. 2011 он. хуудас - 156х

25 Сайнхишиг. Ж. Монгол Улсын Үндсэн Хууль дахь эдийн засгийн зохицуулалт. УБ. 2013. Хуудас 42-44