Үндсэн хуулийн 2019 оны нэмэлт өөрчлөлт ба эрх зүйн шинэчлэл

Зоригтын Сийлэгмаа

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Үндсэн хуулийн эрх зүй, Улс төрийн нам

Дэлхийн ихэнх улс орнууд улс төрд нөлөөлж буй мөнгөний урсгалд анхаарлаа хандуулж байна. Мөнгө зарцуулахгүй улс төрийн санхүүжилт, тэр дундаа сонгуулийн санжүүжилтын ил тод байдал, санхүүжилт зохисгүй байх нь улс төрийн үйл ажиллагааг гажуудуулж, улс төрийн намын төлөвшилд сөргөөр нөлөөлж, сонгуулийг шударга бус явагдахад хүргэж, нөгөө талаас авилга бий болгох суурь хөрс шороог бэлдэж байна. Иймд улс төрийн мөнгөний нөлөөг ил тод, нээлттэй, хяналттай, хариуцлагатай болгох нь ардчилсан болон улс хөгжлийн тулгуур болдгийг хөгжингүй ороны туршлага харуулж байна.
Манай улсын улс төрийн санхүүжилтэд холбогдох хууль тогтоомжоор бол улс төрийн намууд санхүүжилтийн асуудлаа хариуцаж ирсэн бөгөөд төрөөс санхүүжүүлж байгаа байгаа мөнгөн дүн намын нийт санхүүжүүлтэд огтхон ч нөлөө үзүүлдэггүй. Ийм учраас улс төрийн намууд бизнесээс өрсөлдөж мөнгө босгодог, сонгуулийн хууль тогтоомжоор зохицуулаагүй, тайлагнагдаагүй “ дэнчин” буюу нэр дэвших босго мөнгө зэргийг тогтоодог болоод байгаа билээ. Үүний нөлөөгөөр улс төр бизнесийн мөнгөөр дамжуулан улс төрөөр мөнгө хийх, аль эсвэл бизнесийн мөнгөөр дамжуулан улс төр хийх нөхцөл байдал үүсээд байгаа талаар харуулсан олон эрдэмтэн мэргэдийн судалгаа бүтээлүүд байдаг билээ.
Улс төрд орж байгаа мөнгийг хяналтгүй, зөнгөөр нь байлгасаар дэнчин нь улам өндөрссөөр байвал маш олон сөрөг нөлөөл гарч ирж банйа. Өнөөгийн нөхцөл байдал 2020 оны УИХ-ын сонгуульд дэнчин нам болгонд өөр өөр тогтсон байна. Энэнээс үзэхэд мөнгөгүй бол юу ч хийж чадахгуй болжээ.
✔ Тэгш бус өрсөлдөөн ихээхэн хэмжээний мөнгө нам дэвшигчид бусдаасаа хэт давуу байх боломж олгодог. Хэн төрийн эрх мэдлийг барьж байна, төрийн санхүүгийн эх үүсгэвэрийг атгаж, үүнийг сонгуульд ашиглах замаар давуу байдалд тогтоодог.
✔ Тэгш бус боломж сонгогдсон улс төрчид өөрсдийг нь сонгосон сонгогчид бүх нийтийн төлөө бус цөөнхийн талд үйлчилдэг болсон. Сонгуульд мөнгөтэй л бол ялах магадлал өндөр
✔ Хэн нэгнээс хараат улс төрчид улс төрийн дархлаа гэдэг зүйл үгүй болж. Сонгуульд зарцуулах мөнгө өссөөр байгаа нь мөнгөний араас хэт хөөцөлддөг. Хэт их зүйл амлан ард иргэдийг төөрөгдүүлэн сонгуулийг хөөсрүүлдэг.
✔ Бохир улс төр авилгын асуудлаар улс төрд хэт нэвтэрч, ингэснээр хуулийг хэрэгжүүлэх болон сахин биелүүлэх асуудал эрсдэл бий болдог. Сонгуулийн кампанит ажил хууль бус эх үүсвэрээс санхүүжүүлснээр улс төрчид өөрийг нь санхүүжүүлсэн хууль бус эх үүсвэрүүдэд үйлчилж, тэднийг хамгаалдаг.
Манай Монгол улс Энэтхэг, Тайланд, Индонез, Непал, Казахстан, Камбож гэх мэт улсууд хувийн корпорациас хандив авахыг зөвшөөрдөг бол эсэргээрэй хориглодог улс хэд хэд байдаг. Үүнээс дуридвал: Бутан, Афгинастан, Азейр-бажан, Жоржиа, Япон, Бүгд найрамдах Солонгос улс гэх улсууд байдаг. Эдгээр улсууд нь хувийн карпорациас улс төрчдийг ангид байлгаснаар улс төрд бохир мөнгө орж ирэхээс зайлсхийж байна гэж үздэг.
Сонгуулийн санхүүжилтийг хянах буюу ил тод байдал:
2020 оны Улсын Их хуралын сонгуулиар нэр дэвшигчийн зарцуулах хөрөнгийн дээд хэмжээг хамгийн их нь Баянгол дүүргийн 1-р тойрогт 288.6 сая төгрөг тусгажээ. Ил тод байдал нь сонгуулийн санхүүжилт дэх мөнгөний хэмжээ, эх сурвалж, зарцуулалтыг нарийвчлан тайлагнах, ингэхдээ юуны өмнө тайлан олон нийтэд хүрэх бололцоог авч үздэг.

2019 оны Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт, улс төрийн нам, эвлэлдэн нэгдэх эрх, улс төрийн намын гишүүнчлэл, улс төрийн намыг байгуулах

2020-11-20

10

Монгол

Бүрэн эхээр нь үзэх

2021-04-02

3846

82

11

З.Сийлэгмаа “Үндсэн хуулийн 2019 оны нэмэлт өөрчлөлт ба эрх зүйн шинэчлэл” (2020), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/911

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх