Хүрэлийн Норовсүрэн : Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн биелэлтийг хангах нь

Бүтээлийн нэр

Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн биелэлтийг хангах нь

Зохиогч

Хүрэлийн Норовсүрэн

Тэмдэглэл

Сонгуулийн ерөнхий хорооноос зохион байгуулсан “СОНГУУЛЬ-2024” эрдэм шинжилгээний хуралд дэд байр эзэлсэн бүтээл.

Хэлбэр

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Салбар

Сонгуулийн эрх зүй

Бүтээлийн товч

Монгол Улс 1990 онд нэг намтай авторитар улс төрийн тогтолцооноос олон намтай, хүний эрхийг хүндэтгэсэн, чөлөөт ардчилсан сонгуультай, нээлттэй улс төрийн тогтолцоог сонгоод даруй 30 гаруй жил болжээ. Шинэ Үндсэн хуулийг 1992 онд баталснаас хойш жил 9 дэх удаагаа зохион байгуулсан бөгөөд энэ удаагийн сонгууль нь урьд урьдны жилүүдээс ялгаатай нь 2023 оны Монгол улсын үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн дагуу 126 гишүүн бүхий, холимог тогтолцоогоор зохион байгуулагдаж 19 нам, 2 эвсэл, 42 бие даагч иргэн буюу нийт 1341 нэр дэвшигч өрсөлдсөн. Энэ нь Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн түүхэнд хамгийн олон нам, эвсэл, нэр дэвшигч оролцсон сонгууль болжээ.

Ийнхүү үндсэн хуульдаа сонгуулийн тогтолцоог хуульчилснаар УИХ сонгуульд ялсан нам сонгуулийн тогтолцоог өөрчлөх боломжийг хааж, сонгуулийн тогтолцоог илүү тогтвортой болгох алхам болсон бөгөөд энэ удаагийн сонгуульд 5 нам, эвсэл болон нийгмийн олон бүлгийн төлөөлөл бүхий парламент бий болжээ.

Хэдийгээр үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн үр дүнд олон сайн үр дүн гарсан хэдий ч сонгуулийн явцад засаж, сайжруулах шаардлагатай хэд хэдэн асуудал тулгарсан. Иймд энэхүү өгүүлэлд УИХ сонгуулийн явцад гарсан сонгуулийн тухай хууль зөрчсөн эсэх хэрэг маргаанд Сонгуулийн төв байгууллага оролцох боломжтой эсэх, хэрхэн оролцох, сонгуулийн хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хэрхэн сайжруулах зэрэг асуудлыг хөндөх бөгөөд онолын, дотоодын хууль тогтоомжийн болон гадаад улсуудын хууль тогтоомжийг харьцуулан судлах аргаар дээрх асуултуудад санал, дүгнэлт өгөх зорилготой.

Түлхүүр үг

Үндсэн хууль, сонгуулийн төв байгууллага, сонгуулийн хуулийн биелэлт, сонгууль хуулийн зөрчил

Бичигдсэн огноо

2024-12-01

Хуудсын тоо

Хэл

Монгол

Бүтээл

Бүрэн эхээр нь үзэх

Байршуулсан огноо

2025-01-16

Товч мэдээлэл үзсэн

460

Бүрэн эхээр нь үзсэн

Эшлэлийн тоо

Санал болгож буй эшлэлийн загвар

Х.Норовсүрэн “Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн биелэлтийг хангах нь” (2024), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/2250

Цуглуулганд нэмэх

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх

Эшлэлүүд

[1] Tapan Mishra: Mongolia is a Role Model for Gender Equality and Women's Empowerment (2024) https://montsame.mn/en/read/349623

[2] Сонгуулийн ерөнхий хороо “Талархал” https://m-election.mn/wp/talarhal/

[3] Э.Гэрэлт-Од, “Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тогтолцооны улс төр, эрх зүйн түүхэн шинжилгээ (1992-2020). Судалгааны тайлангийн төсөл” (2021) хуудас 126.

[4] Монгол улсын их хурал, “Ес дэх удаагийн сонгуулиар байгуулагдсан Монгол Улсын Их Хурал /2024-2028 он/” https://www.parliament.mn/nn/62973/

[5] Universal Declaration of Human Rights (1948)

[6] Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, Universal Declaration of Human Rights at 70: 30 Articles on 30 Articles - Article 21

[7] Сонгуулийн ерөнхий хороо, Сонгуулийн боловсрол мэдээ, мэдээллийн товхимол (2022)

[8] FBI, “Election crimes” https://www.fbi.gov/investigate/public-corruption/election-crimes

[9] IDEA “International Electoral Standards Guidelines for reviewing the legal framework of elections” (2002) p.57 https://www.idea.int/sites/default/files/publications/international-electoral-standards-guidelines-for-reviewing-the-legal-framework-of-elections.pdf

[10] Б.Чимид “Сонгуулийн булхайг Үндсэн хуулиар хаацайлж болохгүй” https://itoim.mn/article/V5eCA/25400

[11] European commission for democracy through law (2013) p.138 https://www.eods.eu/library/VC.Electoral%20Law_EN.pdf

[12] Монгол улсын үндсэн хууль (1992)

[13] Монгол Улсын Их Хурлын Сонгуулийн Тухай хууль (2019)

[14] Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.8.6.63 дахь заалт (2017)

[15] Политологи XVIII Эрдэм шинжилгээний бичиг No18 (534) Д.Түмэнжаргал, Г.Эрдэнэбаяр “Монгол улсын сонгуулийн хуулийн өөрчлөлт: хэрэгжилт, боловсронгуй болгох асуудалд” (2020) 114-р тал https://journal.num.edu.mn/ps/article/view/2460/2177

[16] “Намууд Ч.Номинг Сонгуулийн тухай хууль зөрчсөн гэв” (2024) https://news.mn/r/2722937/

[17] Сайнаа Сайнаа “Ардчилсан нам ялвал хүн бүрийн 10 хүртлэх сая төгрөгийн хэрэглээний зээлийг тэглэнэ.” (2024 оны 6 сарын 26) https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid026YDvMYETvZ4JYn5NHT4WuFzst57PQskSAmXBmiBZqw9wgKaMFoV78sFK6ZBj7N3Jl&id=100032800370697

[18] Political Parties Elections and Referendums Act (2000) https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2000/41/contents

[19] UK electoral commission “How investigations work” https://www.electoralcommission.org.uk/political-registration-and-regulation/our-enforcement-work/investigations/how-investigations-work

[20] OSCE “Resolving Election Disputes in the OSCE Area: Towards a Standard Election Dispute Monitoring System” (2000) p.10-11 https://www.osce.org/files/f/documents/b/b/17567.pdf?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR30ysOxRRkQauPHMOFpH7z42uZ_5wkGmNyFAKjuDS3bkAylZGsmN6cmUz8_aem_wp3uK2262BkALEw-I13MfQ

[21] National election commission of the Republic of Kore “NEC duties and overview” https://www.nec.go.kr/site/eng/01/10101040000002020070611.jsp

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ