Тэрбишийн Мөнх-Эрдэнэ Болдын Амарбаясгалан: Шүүхийн ил тод байдал: Шүүгчийн тусгай санал ба саналын тооны харьцааг нийтлэх шаардлага

Бүтээлийн нэр

Шүүхийн ил тод байдал: Шүүгчийн тусгай санал ба саналын тооны харьцааг нийтлэх шаардлага

Зохиогч

Тэрбишийн Мөнх-Эрдэнэ Болдын Амарбаясгалан

Тэмдэглэл

Энэхүү эрдэм шинжилгээний өгүүллийг Монгол Улсын дээд шүүхийн шүүгч, хууль зүйн доктор Б.Амарбаясгалан, Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч, LL.M-University of Vienna Т.Мөнх-Эрдэнэ нар хамтран бичсэн болно.

Хэлбэр

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Салбар

Үндсэн хуулийн процесс, Захиргааны процессын эрх зүй, Эрүүгийн процессын эрх зүй, Иргэний процессын эрх зүй

Бүтээлийн товч

Монгол Улсын хувьд 1992 онд шинэ Үндсэн хуулиа баталснаас хойшхи 30 гаруй жилийн хугацаанд шүүх эрх мэдлийн шинэчлэлийг нэг биш удаа хийж ирлээ.
Хамгийн сүүлд 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Дөрөвдүгээр бүлгийн “Шүүх эрх мэдэл”-ийн зохицуулалтад зохих нэмэлт, өөрчлөлтийг оруулсан бөгөөд энэхүү нэмэлт, өөрчлөлтийн үзэл баримтлалын гол агуулга нь шүүх эрх мэдлийн хараат бус байдал, шүүхийн үйл ажиллагааны ил тод, нээлттэй байдлыг нэмэгдүүлэх, шүүгчийн сахилга, хариуцлагын механизмыг сайжруулахад чиглэсэн билээ.
Монгол Улсын шүүх эрх мэдлийн шинэчлэлийн дээрх үзэл санаа цаашид ч тодорхой үе шаттайгаар хэрэгжинэ гэдэг нь гарцаагүй бөгөөд тэрхүү үзэл санааны үргэлжлэл болгох үүднээс шүүх эрх мэдлийн үйл ажиллагааны хүрээнд дэлхий дахинаа түгээмэл хүлээн зөвшөөрөгдсөн үнэт зүйлс, ойлголтыг нутагшуулах, тэдгээрийг хөгжүүлэх бодит хэрэгцээ, шаардлага байна хэмээн судлаач, шүүгчдийн зүгээс үзэж, Монгол Улсын шүүхийн үйл ажиллагаа, хууль зүйн шинжлэх ухааны эргэлтэд оруулах зорилгоор энэхүү эрдэм шинжилгээний өгүүллээрээ дараах асуудлуудыг судалж, тодорхой үр дүнд хүрэх зорилт тавьсан болно. Үүнд:
- Шүүгчийн тусгай саналын талаарх ойлголт, түүнийг нийтэд нийтлэх ач холбогдлын талаар судлах;
- Шүүхийн шийдвэрт шүүгчийн саналын тооны харьцааг тусгах, нээлттэй болгох хэрэгцээ, шаардлагыг судлах;
- Гадаадын зарим улс орны хууль тогтоомжийн зохицуулалтыг судлах;
- Гадаад улсын шүүхийн практикт хэрэглэж буй туршлагыг судлах.
Дээрх асуудлуудыг судалснаар цаашид хийгдэх Монгол Улсын шүүх эрх мэдлийн шинэчлэлийн ажилд судалгааны нэгэн эх сурвалж болоод зогсохгүй, бодит агуулгаараа шүүх эрх мэдлийн шүүн таслах үйл ажиллагааны ил тод, нээлттэй байдал, хууль зүйн шинжлэх ухааны болон практикийн салбарын үр нөлөөнд ахиц дэвшил бий болгох ач холбогдолтой гэж зохиогчид үзэж байгаа болно.

Түлхүүр үг

Шүүх эрх мэдэл, шүүхийн ил тод байдал, шүүхийн нээлттэй байдал, шүүхийн хариуцлагатай байдал, шүүгчийн тусгай санал, шүүгчийн саналын харьцаа, шүүхийн шийдвэр

Бичигдсэн огноо

2023-01-20

Хуудсын тоо

Хэл

Монгол

Бүтээл

Бүрэн эхээр нь үзэх

Байршуулсан огноо

2023-01-23

Товч мэдээлэл үзсэн

3410

Бүрэн эхээр нь үзсэн

120

Эшлэлийн тоо

Санал болгож буй эшлэлийн загвар

Т.Мөнх-Эрдэнэ Болдын Амарбаясгалан “Шүүхийн ил тод байдал: Шүүгчийн тусгай санал ба саналын тооны харьцааг нийтлэх шаардлага” (2023), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1479

Цуглуулганд нэмэх

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх

Эшлэлүүд

3. Монгол Улсын Үндсэн хууль, https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=367

4. Судалгааны сан: ЭХ/00/2022/07/22

5. Энэ талаар ОХУ-ын Эрх зүй, нийтийн бодлогын хүрээлэнгээс явуулсан “Үндсэн хуулийн шүүхийн шүүгчийн тусгай санал хуульчдын практик болон эрдэм шинжилгээний үйл ажиллагаанд хэрэглэгдэх нь” сэдэвт цахим вебинараас дэлгэрэнгүй үзэх боломжтой, https://www.youtube.com/watch?v=NMV0hkSUuHM

6. ХБНГУ-ын Холбооны Үндсэн хуулийн шүүхийн тухай хууль, https://www.gesetze-im-internet.de/bverfgg/index.html

7. ХБНГУ-ын Холбооны Үндсэн хуулийн шүүхийн Үйл ажиллагааны дэг, https://www.gesetze-im-internet.de/bverfggo_2015/index.html

8. Тухайлбал, эрдэм шинжилгээний ажлын түвшинд ихээхэн эшлэгдсэн тусгай саналуудаас дурдвал: Beschluss des Zweiten Senats vom 3. Dezember 1997, Az. 2 BvR 882/97 (Sondervotum des Richters Kruis) Beschluss des Zweiten Senats vom 3. Dezember 2002, Az. 2 BvE 3/02 (Sondervotum des Richters Broß) Beschluss des Zweiten Senats vom 24. Juni 2003, Az. 2 BvR 685/03 (Sondervotum der Richter Sommer und Lübbe-Wolff)Urteil des Ersten Senats vom 3. März 2004, Az. 1 BvR 2378/98 (Sondervotum der Richterinnen Jaeger und Hohmann-Dennhardt) Beschluss des Ersten Senats vom 4. Mai 2004, Az. 1 BvR 1892/03 (Sondervotum der Richterin Haas)Urteil des Zweiten Senats vom 27. Juli 2004, Az. 2 BvF 2/02 (Sondervotum der Richter Osterloh, Lübbe-Wolff und Gerhardt)Beschluss des Zweiten Senats vom 26. Oktober 2004. Az. 2 BvR 955/00 (Sondervotum der Richterin Lübbe-Wolff)Urteil des Zweiten Senats vom 8. Dezember 2004, Az. 2 BvE 3/02 (Sondervotum der Richter Osterloh und Gerhardt, Sondervotum der Richterin Lübbe-Wolff)Urteil des Zweiten Senats vom 18. Juli 2005, Az. 2 BvR 2236/04 (Sondervotum des Richters Broß, Sondervotum derRichterin Lübbe-Wolff, Sondervotum des Richters Gerhardt)Beschluss des Zweiten Senats vom 26. Februar 2008, Az. 2 BvR 392/07 (Sondervotum des Richters Hassemer)

9. Тухайлбал, Нийдерзаксен муж улсын “Улсын шүүхийн тухай” хуулийн 12 дугаар зүйл, Хессен муж улсын “Улсын шүүхийн тухай” хуулийн 16 дугаар зүйл гэх зэргээс үзэж болно.

10.https://www.bundesverfassungsgericht.de/SharedDocs/Entscheidungen/DE/2004/12/es20041208_2bve000302.html

11. ОХУ-ын Үндсэн хуулийн шүүхийн тухай хууль, http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_4172/129121671a8826941a5d85fee61d13ddf4da3970/

12. Federal Constitutional Law on The Constitutional Court of the Russian Federation (Оросын Холбооны Улсын Үндсэн хуулийн шүүхийн тухай хууль) –URL: https://www.wto.org/english/thewto_e/acc_e/rus_e/wtaccrus48_leg_73.pdf [Сүүлд үзсэн: 2022.09.29]

13. “Үндсэн хуулийн шүүхийн шүүгчийн тусгай санал хуульчдын практик болон эрдэм шинжилгээний үйл ажиллагаанд хэрэглэгдэх нь” сэдэвт цахим вебинараас дэлгэрэнгүй үзэх боломжтой, https://www.youtube.com/watch?v=NMV0hkSUuHM

14. “ОХУ-ын Үндсэн хуулийн шүүхийн 2020 оны ажлын дүн" сэдэвт вебинар, https://www.youtube.com/watch?v=HHbUufiARwc&t=4871s

15. http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_44858/fd01a409fb37b6364dcea05e0ecf5784998d951f/

16. Supreme Court of The Russian Federation (Оросын Холбооны Улсын дээд шүүхийн цахим хуудас) –URL: http://www.supcourt.ru/en [Сүүлд үзсэн: 2022.09.29]

17. European Parliament’s Committee on Legal Affairs, Dissentin opinions in the Supreme Courts of the Member States, 2012, page 24 file:///C:/Users/etern/Downloads/Telegram%20Desktop/Dissenting.voteEC.pdf [Сүүлд үзсэн: 2022.09.30]

18. 1896 онд АНУ-ын дээд шүүхийн шүүгч Жонн Маршал Харлан /John Marshal Harlan/ Плессигийн эсрэг Фергусон /Plessy v. Ferguson/ хэрэгт бичсэн тусгай саналдаа: “Үндсэн хуулийн үзэл баримтлалд арьс өнгөөр ялгаварлах үзэл байхгүй ба нийгмийн давхаргуудын ялгаанд хүлцэнгүй хандах зарчмыг баримталдаг. Хүн бүр иргэнийхээхувьд тэгш эрх эдэлнэ” гэжээ. Remembering the Supreme Court’s first dissenter –URL: Remembering the Supreme Court’s first dissenter | The National Constitution Center 7 Insights on Law & Society 13.1 • Fall 2012 • © 2012 American Bar Association,

19. Black’s Law Dictionary, 7th Ed., p.1119

20. Insights on Law & Society 13.1 • Fall 2012 • © 2012 American Bar Association, https://www.americanbar.org/content/dam/aba/administrative/public_education/insights/Insights13-1.pdf [Сүүлд үзсэн: 2022.09.30]

21. Donald G. Organ, The Origin of Supreme Court Dissent, The William and Mary Quarterly Vol. 10, No. 3., USA, 1953 https://bit.ly/3wjiXDw

22. Black’s Law Dictionary, 7thEd., p.1119

23. Paul W. Kahn, The “Seriatim Practice” of the Supreme Court, The "Seriatim Practice" of the Supreme Court -Yale University Press Сүүлд үзсэн: 2022.10.05

24. Venice Commission of Council of Europe, On Separate opinions of Constitutional Courts, 2018, page 5 URL: CD https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2018)030-e LAD(2018)030 (coe.int)

25. Policy Department C: Citizen’s Rights and Constitutional Affairs: Dissenting opinions in the Supreme Courts of the Member States, (2012), p.29, https://www.europarl.europa.eu/document/activities/cont/201304/20130423ATT64963/20130423ATT6496 3EN.pdf, [Сүүлд үзсэн: 2022.09.01]

26. Германаар Stimmenverhältnis гэнэ, зохиогч.

27. ХБНГУ-ын Холбооны Үндсэн хуулийн шүүхийн тухай хууль, https://www.gesetze-im-internet.de/bverfgg/__30.html

28. https://www.bundesverfassungsgericht.de/SharedDocs/Entscheidungen/DE/2022/06/es20220615_2bve000420.html

29. Judiciary Act of Germany (Шүүхийн тухай хууль) –URL: https://www.gesetze-iminternet.de/englisch_drig/englisch_drig.html#p0014 [Сүүлд үзсэн: 2022.09.29]

30. Мөн тэнд, 22 дахь тал.

31. 2Venice Commission of Council of Europe, On Separate opinions of Constitutional Courts, 2018, page 15-16 URL: CD https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2018)030-e LAD(2018)030 (coe.int)

32. Мөн тэнд.

33. ОХУ-ын Үндсэн хуулийн шүүхийн тухай хууль, http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_4172/636b2135bf773cd90228ccfb80498a549441e641/

34. Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагааны тухай хууль, Төрийн мэдээлэл эмхэтгэл, Уб., 1997 он, No6, 10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэг.

35. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн дүгнэлт, 2016 оны 06 дугаар сарын 07-ны өдрийн 04 дүгээр дүгнэлт, https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=11992

36. Монгол Улсын шүүхийнтухай хууль, Төрийн мэдээлэл эмхэтгэл, Уб., 2021 он, No5, 16 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 6 дахь заалт.

37. Мөн тэнд, 22 дугаар зүйлийн 6 дахь хэсэг.

38. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль, Төрийн мэдээлэл эмхэтгэл, Уб., 2017 он, No40, 36.1 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсэг.

39. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль, Төрийн мэдээлэл эмхэтгэл, Уб., 2002 он, No8, 94.2 зүйлийн 2 дахь хэсэг.

40. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль, Төрийн мэдээлэл эмхэтгэл, Уб., 2016 он, No19, 87 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэг.

41. С.Нарангэрэл, Монгол Улсын хууль зүйн нэвтэрхий толь бичиг, Хууль зүй дотоод хэргийн яам, Уб., 2021 он, 591 дэх тал

42. Улсын дээд шүүхийн дэргэдэх Шүүхийн сургалт, судалгаа, мэдээллийн хүрээлэн. “Шүүгчдийн саналын харьцааг нээлттэй болгох талаарх харьцуулсан судалгаа”,2022.Судалгааны сан: ЭХ/00/2022/07/22.

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ