Нээлттэй Нийгэм Форум : Улс төрийн нам, сонгуулийн шинэчлэлийн дараах асуудлууд: Намын дотоод ардчилал, нэр дэвшүүлэх процесс

Бүтээлийн нэр

Улс төрийн нам, сонгуулийн шинэчлэлийн дараах асуудлууд: Намын дотоод ардчилал, нэр дэвшүүлэх процесс

Зохиогч

Нээлттэй Нийгэм Форум

Тэмдэглэл

Энэхүү судалгааг ННФ-ын Засаглалын хөтөлбөрийн менежер Д.Энхцэцэг гүйцэтгэв.

Хэлбэр

Судалгааны тайлан

Салбар

Улс төрийн нам, Сонгуулийн эрх зүй

Бүтээлийн товч

Ардчилсан тогтолцоонд улс төрийн намууд нь иргэд сайн дурын үндсэн дээр эвлэлдэн нэгдэж улс төрийн хүсэл зориг, үзэл бодлоо илэрхийлэх, улс төрийн эрх мэдэлд хүрэх, засаглалд оролцох гүүр болдог. Энэ утгаар харвал улс төрийн нам нь засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байх Үндсэн хуулийн зарчмыг хэрэгжүүлэхэд нэн чухал үүрэгтэй ардчиллын институци билээ.

Монгол Улс нэг нам дангаар ноёрхсон тогтолцоог халж, шинэ ардчилсан Үндсэн хуульдаа Монгол Улсын иргэд “нийгмийн болон өөрсдийн ашиг сонирхол, үзэл бодлын үүднээс нам, олон нийтийн бусад байгууллага байгуулах, сайн дураараа эвлэлдэн нэгдэх эрхтэй” [...] болохыг тунхаглан баталгаажуулснаас хойш одоогийн байдлаар Улсын Дээд Шүүхэд 37 нам албан ёсоор бүртгүүлжээ. Гэсэн хэдий ч судлаачдын дүгнэснээр өнөөг хүртэл Монгол Улсад үнэт зүйл, үзэл санааны хувьд нийтэд танигдан хүлээн зөвшөөрөгдөж, нийгэмд эзлэх байр суурь нь тогтворжсон, сонгогчидтой байнгын харилцаатай, байгууллагын зохион байгуулалт, процесс, төлөвшлийн хувьд институтчлэгдсэн нам тун цөөн байна (Касал Бертоа & А.Бат-Оргил, 2021). Өнгөрсөн хэд хэдэн парламентын сонгуульд эрх баригч нам парламентын үнэмлэхүй олонх болж нийт суудлын тавиас дээш хувийг бүрдүүлж ирсэн билээ.

Түлхүүр үг

улс төр, улс төрийн нам, улс төрийн санхүүжилт, сонгууль, сонгуулийн санхүүжилт, нэр дэвшигч

Бичигдсэн огноо

2024-03-22

Хуудсын тоо

Хэл

Монгол

Бүтээл

Бүрэн эхээр нь үзэх

Байршуулсан огноо

2024-03-22

Товч мэдээлэл үзсэн

1148

Бүрэн эхээр нь үзсэн

Эшлэлийн тоо

Санал болгож буй эшлэлийн загвар

Нээлттэй Нийгэм Форум “Улс төрийн нам, сонгуулийн шинэчлэлийн дараах асуудлууд: Намын дотоод ардчилал, нэр дэвшүүлэх процесс” (2024), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1938

Цуглуулганд нэмэх

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх

Эшлэлүүд

[1] Улс төрийн нам нь сонгуулиар дамжуулж төрийн эрх барих мандат олж авдаг онцгой үүрэг бүхий институци мөн боловч, нөгөө талаар иргэдийн сайн дурын үндсэн дээр эвлэлдэн нэгдсэн байгууллага болно. Тиймээс Венецийн комиссоос гаргасан Улс төрийн намын тухай хууль тогтоомжийг боловсруулах удирдамжид улс төрийн намын тухай хуульд намын дотоод асуудалд хэт гүнзгий оролцсон зохицуулалт байх нь зохимжгүй болохыг дурдсан байдаг.

[2] Хүснэгтэд байгаа шаардлагуудаас гадна нэр дэвшигч нь төрийн жинхэнэ албан хаагч, төрийн үйлчилгээний албаны удирдах албан тушаалтан, төрийн болон орон нутгийн өмчит, төрийн болон орон нутгийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн дарга, дэд дарга, захирал, дэд захирлын ажил, албан тушаал эрхэлж байгаа бол сонгуулийн жилийн 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнө эрхэлсэн ажил, албан тушаалаасаа чөлөөлөгдсөн байхыг хуулиар шаарддаг /МУИХСтХ 29.4/. Сонгуульд эвсэл болж нэгдэн оролцож байгаа намуудын хувьд хуулийн 27.2.-д зааснаар “Эвсэлд нэгдэж байгаа намын Их хурал, эсхүл төлөөллийн төв байгууллага нь нэр дэвшүүлэх асуудлыг нууц санал хураалтаар шийдвэрлэнэ” гэжээ.

[3] Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2024 оны 1-р сарын 17-ны дунд суудлын хуралдаанаар Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.3.3 дахь заалт Үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөн эсэх маргааныг хэлэлцээд Үндсэн хууль зөрчсөн гэсэн дүгнэлт гаргажээ.

[4] МАН-ын Бага хурлын 2020 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн 06 дугаар тогтоолоор баталсан

[5] Цогц хөгжлийн үндэсний төв ТББ-аас 2020 оны УИХ-ын сонгуулийн дараа парламентад суудалтай намын гишүүдтэй хийсэн ярилцлагын тэмдэглэлээс (2021 он https://www.uih.mn/sudalgaa/s/72 )

[6] Таван гишүүнтэй хороонд дор хаяж нэг эмэгтэй, 30-с доош насны нэг хүн байх ёстой.

[7] Шинэ Зеландын сонгуулийн хорооны цахим хуудаснаас тус улсын намуудын нэр дэвшигч тодруулах, жагсаалтын эрэмбэ тогтоох (Candidate selection and list ranking procedures) дүрмүүдийн талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг үзнэ үү.
https://elections.nz/assets/party-files/AJPANZ-Candidate-Selection-List-Ranking-Procedures.docx-1.pdf

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ